από εφημερίδα των συντακτων
Είναι γνωστό πως η οικονομική κρίση βλάπτει σοβαρά την ψυχική υγεία και συντελεί σε αύξηση των αυτοκτονιών όπου ενσκύπτει.
Με δεδομένη τη συσχέτιση οικονομικής κρίσης και αυτοκτονίας, ειδικοί του χώρου της Ψυχιατρικής επιχείρησαν ανατομία του προβλήματος σε πρόσφατη επιστημονική ημερίδα με θέμα «Η πρόληψη των αυτοκαταστροφικών συμπεριφορών σε περίοδο κοινωνικο-οικονομικής κρίσης».
Η Ημερίδα οργανώθηκε από το περιοδικό «Ψυχιατρική» της Ελληνικής Ψυχιατρικής Εταιρείας (ΕΨΕ) και τους Κλάδους αυτοκαταστροφικών συμπεριφορών και Προληπτικής Ψυχιατρικής της ΕΨΕ σε συνεργασία με τον Ιατρικό Σύλλογο Αθηνών.
Σήμερα παρουσιάζουμε το 2΄ μέρος.
Παράγοντες κινδύνου αυτοκτονίας
Οι παράγοντες κινδύνου αυτοκτονίας μπορούν να διακριθούν σε πρωτογενείς, δευτερογενείς και τριτογενείς.
Στους πρωτογενείς, οι οποίοι αποτελούν και κατάσταση αυξημένου κινδύνου αυτοκτονίας, περιλαμβάνονται η ύπαρξη ψυχικής διαταραχής (ιδιαίτερα της μείζονος κατάθλιψης), η ύπαρξη προηγούμενης απόπειρας αυτοκτονίας, η ανακοίνωση της αυτοκτονικής πρόθεσης και η χαμηλή σεροτονινεργική δραστηριότητα του ατόμου.
Οι δευτερογενείς παράγοντες κινδύνου, μεταξύ άλλων περιλαμβάνουν την ανεργία, τα οικονομικά προβλήματα, τα σοβαρά αρνητικά γεγονότα ζωής και την κοινωνική απομόνωση, ενώ στους τριτογενείς παράγοντες εντάσσεται το αντρικό φύλο και η εφηβική ηλικία ή η προχωρημένη ηλικία.
Οι δευτερογενείς και τριτογενείς παράγοντες συχνά διαπλέκονται και ενισχύουν τους πρωτογενείς παράγοντες στην πραγματοποίηση μιας αυτοκτονικής ενέργειας.
Οι ψυχικές διαταραχές αποτελούν ισχυρό παράγοντα κινδύνου για την εμφάνιση αυτοκαταστροφικής συμπεριφοράς.
Ασθενείς με μείζονα κατάθλιψη έχουν δείκτη θνησιμότητας από αυτοκτονία της τάξης του 15-20% ενώ ασθενείς με ψυχώσεις (σχιζοφρένεια) έχουν δείκτες της τάξης 5-10%.
Στα παιδιά οι αυτοκαταστροφικές πράξεις είναι εξαιρετικά σπάνιες ενώ στους εφήβους και στους νεαρούς ενήλικες η αυτοκτονική συμπεριφορά εκδηλώνεται με διάφορους τρόπους λόγω της ειδικής ψυχοσυναισθηματικής ανάπτυξης της ηλικίας αυτής και συχνά σχετίζεται με συγκρουσιακές καταστάσεις σε κοινωνικό επίπεδο.
Οι ηλικιωμένοι εμφανίζουν υψηλούς δείκτες αυτοκτονιών, γεγονός που αποδίδεται στη συχνή συνύπαρξη σοβαρών σωματικών νοσημάτων που συνυπάρχουν με κατάθλιψη (π.χ. καρδιοπάθειες, καρκίνος, Πάρκινσον κ.α.) αλλά και στο γεγονός ότι η κατάθλιψη στους ηλικιωμένους συχνά εκφράζεται με σωματικά ενοχλήματα και όχι λεκτικά με αποτέλεσμα τη δυσκολία αντιμετώπισής της.
Έχει παρατηρηθεί αυξημένη αναλογία ανδρών που αυτοκτονούν σε σχέση με τις γυναίκες ενώ το αντίθετο συμβαίνει με τις απόπειρες αυτοκτονίας.
Το γεγονός αποδίδεται στην αυξημένη πρόθεση αυτοκτονίας των ανδρών και στους βίαιους και συχνά πιο αποτελεσματικούς τρόπους που χρησιμοποιούν σε σχέση με τις γυναίκες.
Εξάλλου, έχει υποστηριχθεί ότι αρκετές από τις απόπειρες αυτοκτονίας των γυναικών αποτελούν «κραυγή βοήθειας» χωρίς όμως να παραγνωρίζεται η σημασία τους ως αυτοκαταστροφική ενέργεια.
Αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές πολλά τροχαία
Στις μέρες μας συζητείται πολύ η σχέση των αυτοκαταστροφικών συμπεριφορών με τα τροχαία ατυχήματα.
Όπως είναι γνωστό, η Ελλάδα κατέχει μια από τις τελευταίες θέσεις στον ευρωπαϊκό χάρτη σε σχέση με τις αυτοκτονίες είναι όμως στις πρώτες θέσεις σε σχέση με τα τροχαία ατυχήματα.
Υποστηρίζεται ότι κάποια από αυτά τα τροχαία ατυχήματα (π.χ. όταν ο οδηγός είναι μόνος, οδηγεί με υπερβολική ταχύτητα υπό την επήρεια οινοπνευματωδών), ενδεχομένως αποτελούν αυτοκτονικές συμπεριφορές (παρα-αυτοκτονίες) οι οποίες όμως ποτέ δεν καταγράφονται ως αυτοκτονίες.
Το σύνθετο πρόβλημα των αυτοκαταστροφικών συμπεριφορών είναι λογικό να αντιμετωπίζεται με πολύπλευρες παρεμβάσεις, τόσο βιολογικές (σταθεροποιητικά του συναισθήματος φάρμακα κ.α.) όσο και ψυχοκοινωνικές παρεμβάσεις που στοχεύουν στην κοινωνική υποστήριξη των ατόμων, στη μείωση της ανεργίας και της εργασιακής ανασφάλειας, στη μείωση της φτώχειας κ.τ.λ.
Ο ρόλος των ΜΜΕ
Ο ρόλος των ΜΜΕ και του διαδικτύου σε σχέση με τις αυτοκτονίες θεωρείται σημαντικός αφού μπορεί να λειτουργήσει θετικά ή όμως και αρνητικά.
Η σωστή ενημέρωση ενός τραγικού συμβάντος αυτοκτονίας μπορεί να αποτρέψει από άλλες ενέργειες ενώ αν δεν συμβεί αυτό μπορεί να υπάρξουν αντίθετα αποτελέσματα.
Το ίδιο μπορεί να συμβεί με το διαδίκτυο οπού, όπως είναι γνωστό, υπάρχουν ιστότοποι που προτρέπουν σε ενέργειες τέτοιου τύπου.
Η ελληνική οικονομική κρίση που συνοδεύτηκε με σημαντική κοινωνική κρίση έχει διάρκεια και βάθος.
Οι προγραμματισμένες ενέργειες της πολιτείας σε σχέση με την μείωση των κοινωνικών παραγόντων που επεισέρχονται στην αιτιοπαθογένεια των ενεργειών αυτοκαταστροφής και οι στοχευμένες προληπτικές δράσεις στις ομάδες υψηλού κινδύνου (π.χ. άτομα με χρόνιες ψυχικές παθήσεις ή/και σωματικές παθήσεις) αναμένεται να μειώσει τις δραματικές συνέπειες των αυτοκαταστροφικών συμπεριφορών.
Αυτοκαταστροφική συμπεριφορά σε παιδιά και εφήβους
«Είναι παράδοξο γεγονός οι αυτοκτονίες εφήβων. Έφηβοι και θάνατος δεν πάνε μαζί. Είναι συγκλονιστικό να νοσηλεύονται στην εντατική και να πεθαίνουν έφηβοι που έχουν κάνει απόπειρα αυτοκτονίας. Η ψυχική ωριμότητα των γονιών είναι η καλύτερη βοήθεια για τα βρέφη και αποτελεί μελλοντική παρακαταθήκη για την ψυχική υγεία του ατόμου».
Αυτά τόνισε η Βασιλική Χατζαρά, παιδοψυχίατρος, διευθύντρια ΕΣΥ και ψυχιατρική σύμβουλος στο νοσοκομείο Παίδων «Αγία Σοφία» ξεκινώντας την ομιλία της για την αυτοκαταστροφική συμπεριφορά παιδιών και εφήβων, συνδυάζοντας τον λυρισμό με τον επιστημονικό λόγο, και ανοίγοντας τις αγκάλες της ψυχιατρικής στην Τέχνη και τη Λογοτεχνία, στους ποιητές και τους φιλοσόφους.
Όπως τόνισε η κ. Χατζαρά το παιδί δεν είναι εξαρτημένο μόνο από την οικογένεια, αλλά και από το ξένο περιβάλλον που εγγράφει στην ευαλωτότητα και την ανθεκτικότητα του παιδιού.
Αναφέρθηκε ακόμη στον ρόλο της παιδικής κατάθλιψης στην αυτοκαταστροφική συμπεριφορά, τονίζοντας την ανάγκη διαλόγου ανάμεσα στο παιδί και το περιβάλλον του.
Η βάση της ψυχοκοινωνικής υγείας εδράζεται στην παιδική ηλικία-υπογράμμισε η παιδοψυχίατρος- ενώ η εφηβεία αποτελεί ορόσημο στη ζωή ενός ανθρώπου, επισημαίνοντας πως οι βίαιες παρεμβάσεις παρεμποδίζουν την ανάπτυξη του παιδιού.
2η αιτία θανάτου οι αυτοκτονίες 15-24 ετών στον δυτικό κόσμο
Στις αρχές του 21ου αιώνα η αυτοκαταστροφική συμπεριφορά παιδιών και εφήβων αποτελεί διεθνές πρόβλημα.
Στις αυτοκτονίες παιδιών και εφήβων υπάρχουν 3 στάδια: ο αυτοκτονικός ιδεασμός, η απόπειρα και τέλος η αυτοκτονία.
Στον δυτικό κόσμο οι αυτοκτονίες ατόμων ηλικίας 5-14 ετών είναι η 6η αιτία θανάτου, ενώ από το 1979 έχουν διπλασιαστεί.
Στις ηλικίες 15-24 ετών η αυτοκτονία είναι η 2η συχνότερη αιτία θανάτου. Η αύξηση των αυτοκτονιών στις ηλικίες 15-24 είναι αξιοσημείωτη.
Διεθνώς μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο το 8-10% των εφήβων έχει κάνει τουλάχιστον μια απόπειρα αυτοκτονίας.
Σύμφωνα με μελέτες η αναλογία απόπειρας αυτοκτονίας και αυτοκτονίας παιδιών και εφήβων είναι 50/1.
Η κ. Χατζαρά τόνισε πως η προσέλευση παιδιών και εφήβων στα ψυχιατρικά νοσοκομεία είναι 9 φορές περισσότερη, ενώ είναι δύσκολο να διερευνηθεί η πρόθεση αυτοκτονίας ειδικά για παιδιά προεφηβικής ηλικίας.
Τα ψυχολογικά συμπτώματα της παρορμητικότητας και της επιθετικότητας προκαλούν μελλοντική διαταραχή προσωπικότητας που συνδέεται με την αυτοκτονική συμπεριφορά.
Οι έρευνες πάντως δεν εντόπισαν βιολογικούς παράγοντες που να σχετίζονται η να προκαλούν αυτοκτονικότητα.
Οικογενειακό ιστορικό αυτοκτονίας-κακοποίηση
Οι έντονες στρεσογόνες εμπειρίες των παιδιών προεφηβικής ηλικίας οδηγούν συχνά σε αυτοκτονικό ιδεασμό και απόπειρα αυτοκτονίας.
Σημαντικό ρόλο παίζει και το οικογενειακό ιστορικό αυτοκτονίας με τον κίνδυνο αυτοκτονίας να πενταπλασιάζεται στα αγόρια-εφήβους και να τριπλασιάζεται στα κορίτσια.
Μεγάλο ρόλο στην αυτοκτονικότητα των εφήβων παίζει η κατάχρηση ουσιών από τις μητέρες τους.
Επίσης η παιδική κακοποίηση συμβάλλει στο να τριπλασιαστεί η πιθανότητα τα παιδιά αυτά ως έφηβοι ή νεαρά άτομα να γίνουν καταθλιπτικοί ή να κάνουν απόπειρες αυτοκτονίας.
Στην αυτοκτονικότητα των εφήβων ακόμη συμβάλλουν η σεξουαλική παρενόχληση ή κακοποίηση στο πλαίσιο της οικογένειας.
Ιστορικό συναισθηματικής κακοποίησης, σωματικής παραμέλησης και έντονου στρες αυξάνει τον κίνδυνο αυτοκτονίας στα παιδιά.
Πρόληψη αυτοκτονικότητας
Η πρόληψη της αυτοκτονικότητας είναι σημαντική στην παιδοψυχιατρική και την παιδοψυχολογία.
Μεγάλο ρόλο στην πρόληψη διαδραματίζει η γρήγορη αντιμετώπιση σε φαρμακευτικό και ψυχοκοινωνικό επίπεδο τόνισε η παιδοψυχίατρος, παρατηρώντας πως το τελευταίο διάστημα όλο και περισσότερα περιστατικά προσέρχονται στα επείγοντα των νοσοκομείων με αυτοκτονικό ιδεασμό, κατάθλιψη, απόπειρες αυτοκτονίας, κατάθλιψη και κατάχρηση αλκοόλ και ηρεμιστικών και άλλων φαρμάκων.
«Είναι συγκλονιστικό το γεγονός πως 6-7 χρονών παιδάκια έχουν κάνει απόπειρα με απαγχονισμό ή προσέρχονται στο νοσοκομείο με εγκαύματα εξ αιτίας απόπειρας και όχι ατυχήματος» ανέφερε η κ. Χατζαρά.
«Αυτό αποτελεί ένα πολύ σοβαρό πρόβλημα σε μια οικογένεια. Τα περισσότερα από τα περιστατικά που προσέρχονται στο νοσοκομείο νοσηλεύονται».
Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός πως πολλά παιδιά αντιμετωπίζουν σωματικά προβλήματα από τις απόπειρες.
Η κ. Χατζαρά αναφέρθηκε σε συγκεκριμένες περιπτώσεις, όπως αυτή της πτώσης από ύψος μητέρας και των δυο παιδιών της-τα παιδιά επέζησαν-, της πόσης τοξικού υγρού με στόχο τον θάνατο, των σοβαρών εγκαυμάτων από φωτιά που πυροδοτήθηκε εντός του οικογενειακού περιβάλλοντος. «Ολα αυτά τα περιστατικά καταδεικνύουν σοβαρή ψυχοπαθολογία» επισήμανε.
Αυξήθηκαν οι αυτοκτονίες παιδιών μετά τον Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο
«Οι αυτοκτονίες παιδιών μετά τον Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο αυξήθηκαν καθώς η βία γεννά βία σε όλους και ιδιαίτερα στα παιδιά που έζησαν δίπλα στον θάνατο. Εντυπωσιακό είναι το γεγονός πως βιβλίο του Σαίξπηρ επηρέασε παιδιά και εφήβους και υπήρχε έκρηξη αυτοκτονιών.
Ένας άλλος παράγοντας κινδύνου είναι η στέρηση του γονέα σε πρώιμα στάδια» τόνισε ο Βασίλης Κονταξάκης, Ομ. Καθηγητής Κλινικής και Κοινωνικής Ψυχιατρικής Πανεπιστημίου Αθηνών, Διευθυντής του περιοδικού «Ψυχιατρική», αντιπρόεδρος της ΕΨΕ.
Η βιβλιογραφία δείχνει πως στις μικρές ηλικίες συνηθέστερος τρόπος απόπειρας αυτοκτονίας είναι τα χάπια και οι ουσίες, ενώ συνήθως τα παιδιά δεν χρησιμοποιούν βίαιους τρόπους.
Μεγάλος είναι ακόμη ο ρόλος της κακοποίησης καθώς της ύπαρξης ψυχοπαθολογίας και κυρίως της ψύχωσης.
Άλλος παράγοντας που αυξάνει τον κίνδυνο αυτοκτονικότητας είναι η ύπαρξη βαριά καταθλιπτικής μητέρας.
«Πάντα πρέπει να ψάχνουμε να βρούμε τι κρύβεται πίσω από την αυτοκτονία των παιδιών και των εφήβων» τόνισε ο κ. Κονταξάκης.
Αύξηση νοσηλειών παιδιών και εφήβων
Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός πως τους τελευταίους 6 μήνες νοσηλεύτηκαν στις παιδοψυχιατρικές κλινικές των νοσοκομείων 68 παιδιά που έκαναν απόπειρες αυτοκτονίας, ενώ πριν δυο χρόνια νοσηλεύτηκαν 34 περιστατικά.
Είναι χαρακτηριστικό ότι πριν από 5 χρόνια δεν προσέρχονταν στο νοσοκομείο όλα τα περιστατικά που έκαναν απόπειρες αυτοκτονίας, ενώ τα τελευταία 2 χρόνια αυξήθηκαν τα ποσοστά προσέλευσης το ίδιο διάστημα.
Τέλος, όπως τόνισαν οι ειδικοί, ο συνδυασμός θεραπειών, η συνεργασία με το σχολείο και η παιδοψυχιατρική νοσηλεία είναι απαραίτητα και αποτελεσματικά εργαλεία για τις περιπτώσεις απόπειρας αυτοκτονίας παιδιών και εφήβων.
Αυτοκτονικότητα ανδρών
Οι άνδρες αυτοκτονούν συχνότερα σε σχέση με τις γυναίκες, ωστόσο εκείνες πραγματοποιούν περισσότερες απόπειρες, επισήμανε ακόμη ο κ. Κονταξάκης, τονίζοντας πως το 2013 καταγράφηκαν 532 αυτοκτονίες και 565 το 2014. Ωστόσο οι ειδικοί εκτιμούν ότι τα νούμερα μπορεί να είναι ακόμη και διπλάσια.
Μελέτη που συνέκρινε τα ποσοστά αυτοκτονιών πριν από την οικονομική κρίση (2001-2007) και κατά τα πρώτα χρόνια της έναρξής της (2008-2011) φανερώνει αύξηση (κατά την κρίση) κατά 27,2%, ενώ μόνο για τους άνδρες το ποσοστό είναι μεγαλύτερο κατά 26,9%.
Σημαντική αύξηση των ποσοστών αυτοκτονίας παρατηρήθηκε στους άνδρες ηλικίας 30-34, 45-49, 50-54 και 60-64 ετών, ενώ στις γυναίκες δεν προέκυψε σημαντική διαφορά στα ποσοστά αυτοκτονιών.
Αλλη μελέτη για τα αίτια των αυτοκτονιών στα χρόνια της κρίσης στη χώρα μας έδειξε ότι υπάρχει σημαντική σχέση μεταξύ της ανεργίας στους άνδρες και των αυτοκτονιών στην ευρεία ηλικιακή ομάδα από 15 έως και 64 ετών.
Οι ειδικοί επισήμαναν τέλος, πως τα εξωτερικά ιατρεία των νοσοκομείων πρέπει να είναι ιδιαίτερα ευαισθητοποιημένα για άνδρες άνεργους νέους.
Είναι γνωστό πως η οικονομική κρίση βλάπτει σοβαρά την ψυχική υγεία και συντελεί σε αύξηση των αυτοκτονιών όπου ενσκύπτει.
Με δεδομένη τη συσχέτιση οικονομικής κρίσης και αυτοκτονίας, ειδικοί του χώρου της Ψυχιατρικής επιχείρησαν ανατομία του προβλήματος σε πρόσφατη επιστημονική ημερίδα με θέμα «Η πρόληψη των αυτοκαταστροφικών συμπεριφορών σε περίοδο κοινωνικο-οικονομικής κρίσης».
Η Ημερίδα οργανώθηκε από το περιοδικό «Ψυχιατρική» της Ελληνικής Ψυχιατρικής Εταιρείας (ΕΨΕ) και τους Κλάδους αυτοκαταστροφικών συμπεριφορών και Προληπτικής Ψυχιατρικής της ΕΨΕ σε συνεργασία με τον Ιατρικό Σύλλογο Αθηνών.
Σήμερα παρουσιάζουμε το 2΄ μέρος.
Παράγοντες κινδύνου αυτοκτονίας
Οι παράγοντες κινδύνου αυτοκτονίας μπορούν να διακριθούν σε πρωτογενείς, δευτερογενείς και τριτογενείς.
Στους πρωτογενείς, οι οποίοι αποτελούν και κατάσταση αυξημένου κινδύνου αυτοκτονίας, περιλαμβάνονται η ύπαρξη ψυχικής διαταραχής (ιδιαίτερα της μείζονος κατάθλιψης), η ύπαρξη προηγούμενης απόπειρας αυτοκτονίας, η ανακοίνωση της αυτοκτονικής πρόθεσης και η χαμηλή σεροτονινεργική δραστηριότητα του ατόμου.
Οι δευτερογενείς παράγοντες κινδύνου, μεταξύ άλλων περιλαμβάνουν την ανεργία, τα οικονομικά προβλήματα, τα σοβαρά αρνητικά γεγονότα ζωής και την κοινωνική απομόνωση, ενώ στους τριτογενείς παράγοντες εντάσσεται το αντρικό φύλο και η εφηβική ηλικία ή η προχωρημένη ηλικία.
Οι δευτερογενείς και τριτογενείς παράγοντες συχνά διαπλέκονται και ενισχύουν τους πρωτογενείς παράγοντες στην πραγματοποίηση μιας αυτοκτονικής ενέργειας.
Οι ψυχικές διαταραχές αποτελούν ισχυρό παράγοντα κινδύνου για την εμφάνιση αυτοκαταστροφικής συμπεριφοράς.
Ασθενείς με μείζονα κατάθλιψη έχουν δείκτη θνησιμότητας από αυτοκτονία της τάξης του 15-20% ενώ ασθενείς με ψυχώσεις (σχιζοφρένεια) έχουν δείκτες της τάξης 5-10%.
Στα παιδιά οι αυτοκαταστροφικές πράξεις είναι εξαιρετικά σπάνιες ενώ στους εφήβους και στους νεαρούς ενήλικες η αυτοκτονική συμπεριφορά εκδηλώνεται με διάφορους τρόπους λόγω της ειδικής ψυχοσυναισθηματικής ανάπτυξης της ηλικίας αυτής και συχνά σχετίζεται με συγκρουσιακές καταστάσεις σε κοινωνικό επίπεδο.
Οι ηλικιωμένοι εμφανίζουν υψηλούς δείκτες αυτοκτονιών, γεγονός που αποδίδεται στη συχνή συνύπαρξη σοβαρών σωματικών νοσημάτων που συνυπάρχουν με κατάθλιψη (π.χ. καρδιοπάθειες, καρκίνος, Πάρκινσον κ.α.) αλλά και στο γεγονός ότι η κατάθλιψη στους ηλικιωμένους συχνά εκφράζεται με σωματικά ενοχλήματα και όχι λεκτικά με αποτέλεσμα τη δυσκολία αντιμετώπισής της.
Έχει παρατηρηθεί αυξημένη αναλογία ανδρών που αυτοκτονούν σε σχέση με τις γυναίκες ενώ το αντίθετο συμβαίνει με τις απόπειρες αυτοκτονίας.
Το γεγονός αποδίδεται στην αυξημένη πρόθεση αυτοκτονίας των ανδρών και στους βίαιους και συχνά πιο αποτελεσματικούς τρόπους που χρησιμοποιούν σε σχέση με τις γυναίκες.
Εξάλλου, έχει υποστηριχθεί ότι αρκετές από τις απόπειρες αυτοκτονίας των γυναικών αποτελούν «κραυγή βοήθειας» χωρίς όμως να παραγνωρίζεται η σημασία τους ως αυτοκαταστροφική ενέργεια.
Αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές πολλά τροχαία
Στις μέρες μας συζητείται πολύ η σχέση των αυτοκαταστροφικών συμπεριφορών με τα τροχαία ατυχήματα.
Όπως είναι γνωστό, η Ελλάδα κατέχει μια από τις τελευταίες θέσεις στον ευρωπαϊκό χάρτη σε σχέση με τις αυτοκτονίες είναι όμως στις πρώτες θέσεις σε σχέση με τα τροχαία ατυχήματα.
Υποστηρίζεται ότι κάποια από αυτά τα τροχαία ατυχήματα (π.χ. όταν ο οδηγός είναι μόνος, οδηγεί με υπερβολική ταχύτητα υπό την επήρεια οινοπνευματωδών), ενδεχομένως αποτελούν αυτοκτονικές συμπεριφορές (παρα-αυτοκτονίες) οι οποίες όμως ποτέ δεν καταγράφονται ως αυτοκτονίες.
Το σύνθετο πρόβλημα των αυτοκαταστροφικών συμπεριφορών είναι λογικό να αντιμετωπίζεται με πολύπλευρες παρεμβάσεις, τόσο βιολογικές (σταθεροποιητικά του συναισθήματος φάρμακα κ.α.) όσο και ψυχοκοινωνικές παρεμβάσεις που στοχεύουν στην κοινωνική υποστήριξη των ατόμων, στη μείωση της ανεργίας και της εργασιακής ανασφάλειας, στη μείωση της φτώχειας κ.τ.λ.
Ο ρόλος των ΜΜΕ
Ο ρόλος των ΜΜΕ και του διαδικτύου σε σχέση με τις αυτοκτονίες θεωρείται σημαντικός αφού μπορεί να λειτουργήσει θετικά ή όμως και αρνητικά.
Η σωστή ενημέρωση ενός τραγικού συμβάντος αυτοκτονίας μπορεί να αποτρέψει από άλλες ενέργειες ενώ αν δεν συμβεί αυτό μπορεί να υπάρξουν αντίθετα αποτελέσματα.
Το ίδιο μπορεί να συμβεί με το διαδίκτυο οπού, όπως είναι γνωστό, υπάρχουν ιστότοποι που προτρέπουν σε ενέργειες τέτοιου τύπου.
Η ελληνική οικονομική κρίση που συνοδεύτηκε με σημαντική κοινωνική κρίση έχει διάρκεια και βάθος.
Οι προγραμματισμένες ενέργειες της πολιτείας σε σχέση με την μείωση των κοινωνικών παραγόντων που επεισέρχονται στην αιτιοπαθογένεια των ενεργειών αυτοκαταστροφής και οι στοχευμένες προληπτικές δράσεις στις ομάδες υψηλού κινδύνου (π.χ. άτομα με χρόνιες ψυχικές παθήσεις ή/και σωματικές παθήσεις) αναμένεται να μειώσει τις δραματικές συνέπειες των αυτοκαταστροφικών συμπεριφορών.
Αυτοκαταστροφική συμπεριφορά σε παιδιά και εφήβους
«Είναι παράδοξο γεγονός οι αυτοκτονίες εφήβων. Έφηβοι και θάνατος δεν πάνε μαζί. Είναι συγκλονιστικό να νοσηλεύονται στην εντατική και να πεθαίνουν έφηβοι που έχουν κάνει απόπειρα αυτοκτονίας. Η ψυχική ωριμότητα των γονιών είναι η καλύτερη βοήθεια για τα βρέφη και αποτελεί μελλοντική παρακαταθήκη για την ψυχική υγεία του ατόμου».
Αυτά τόνισε η Βασιλική Χατζαρά, παιδοψυχίατρος, διευθύντρια ΕΣΥ και ψυχιατρική σύμβουλος στο νοσοκομείο Παίδων «Αγία Σοφία» ξεκινώντας την ομιλία της για την αυτοκαταστροφική συμπεριφορά παιδιών και εφήβων, συνδυάζοντας τον λυρισμό με τον επιστημονικό λόγο, και ανοίγοντας τις αγκάλες της ψυχιατρικής στην Τέχνη και τη Λογοτεχνία, στους ποιητές και τους φιλοσόφους.
Όπως τόνισε η κ. Χατζαρά το παιδί δεν είναι εξαρτημένο μόνο από την οικογένεια, αλλά και από το ξένο περιβάλλον που εγγράφει στην ευαλωτότητα και την ανθεκτικότητα του παιδιού.
Αναφέρθηκε ακόμη στον ρόλο της παιδικής κατάθλιψης στην αυτοκαταστροφική συμπεριφορά, τονίζοντας την ανάγκη διαλόγου ανάμεσα στο παιδί και το περιβάλλον του.
Η βάση της ψυχοκοινωνικής υγείας εδράζεται στην παιδική ηλικία-υπογράμμισε η παιδοψυχίατρος- ενώ η εφηβεία αποτελεί ορόσημο στη ζωή ενός ανθρώπου, επισημαίνοντας πως οι βίαιες παρεμβάσεις παρεμποδίζουν την ανάπτυξη του παιδιού.
2η αιτία θανάτου οι αυτοκτονίες 15-24 ετών στον δυτικό κόσμο
Στις αρχές του 21ου αιώνα η αυτοκαταστροφική συμπεριφορά παιδιών και εφήβων αποτελεί διεθνές πρόβλημα.
Στις αυτοκτονίες παιδιών και εφήβων υπάρχουν 3 στάδια: ο αυτοκτονικός ιδεασμός, η απόπειρα και τέλος η αυτοκτονία.
Στον δυτικό κόσμο οι αυτοκτονίες ατόμων ηλικίας 5-14 ετών είναι η 6η αιτία θανάτου, ενώ από το 1979 έχουν διπλασιαστεί.
Στις ηλικίες 15-24 ετών η αυτοκτονία είναι η 2η συχνότερη αιτία θανάτου. Η αύξηση των αυτοκτονιών στις ηλικίες 15-24 είναι αξιοσημείωτη.
Διεθνώς μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο το 8-10% των εφήβων έχει κάνει τουλάχιστον μια απόπειρα αυτοκτονίας.
Σύμφωνα με μελέτες η αναλογία απόπειρας αυτοκτονίας και αυτοκτονίας παιδιών και εφήβων είναι 50/1.
Η κ. Χατζαρά τόνισε πως η προσέλευση παιδιών και εφήβων στα ψυχιατρικά νοσοκομεία είναι 9 φορές περισσότερη, ενώ είναι δύσκολο να διερευνηθεί η πρόθεση αυτοκτονίας ειδικά για παιδιά προεφηβικής ηλικίας.
Τα ψυχολογικά συμπτώματα της παρορμητικότητας και της επιθετικότητας προκαλούν μελλοντική διαταραχή προσωπικότητας που συνδέεται με την αυτοκτονική συμπεριφορά.
Οι έρευνες πάντως δεν εντόπισαν βιολογικούς παράγοντες που να σχετίζονται η να προκαλούν αυτοκτονικότητα.
Οικογενειακό ιστορικό αυτοκτονίας-κακοποίηση
Οι έντονες στρεσογόνες εμπειρίες των παιδιών προεφηβικής ηλικίας οδηγούν συχνά σε αυτοκτονικό ιδεασμό και απόπειρα αυτοκτονίας.
Σημαντικό ρόλο παίζει και το οικογενειακό ιστορικό αυτοκτονίας με τον κίνδυνο αυτοκτονίας να πενταπλασιάζεται στα αγόρια-εφήβους και να τριπλασιάζεται στα κορίτσια.
Μεγάλο ρόλο στην αυτοκτονικότητα των εφήβων παίζει η κατάχρηση ουσιών από τις μητέρες τους.
Επίσης η παιδική κακοποίηση συμβάλλει στο να τριπλασιαστεί η πιθανότητα τα παιδιά αυτά ως έφηβοι ή νεαρά άτομα να γίνουν καταθλιπτικοί ή να κάνουν απόπειρες αυτοκτονίας.
Στην αυτοκτονικότητα των εφήβων ακόμη συμβάλλουν η σεξουαλική παρενόχληση ή κακοποίηση στο πλαίσιο της οικογένειας.
Ιστορικό συναισθηματικής κακοποίησης, σωματικής παραμέλησης και έντονου στρες αυξάνει τον κίνδυνο αυτοκτονίας στα παιδιά.
Πρόληψη αυτοκτονικότητας
Η πρόληψη της αυτοκτονικότητας είναι σημαντική στην παιδοψυχιατρική και την παιδοψυχολογία.
Μεγάλο ρόλο στην πρόληψη διαδραματίζει η γρήγορη αντιμετώπιση σε φαρμακευτικό και ψυχοκοινωνικό επίπεδο τόνισε η παιδοψυχίατρος, παρατηρώντας πως το τελευταίο διάστημα όλο και περισσότερα περιστατικά προσέρχονται στα επείγοντα των νοσοκομείων με αυτοκτονικό ιδεασμό, κατάθλιψη, απόπειρες αυτοκτονίας, κατάθλιψη και κατάχρηση αλκοόλ και ηρεμιστικών και άλλων φαρμάκων.
«Είναι συγκλονιστικό το γεγονός πως 6-7 χρονών παιδάκια έχουν κάνει απόπειρα με απαγχονισμό ή προσέρχονται στο νοσοκομείο με εγκαύματα εξ αιτίας απόπειρας και όχι ατυχήματος» ανέφερε η κ. Χατζαρά.
«Αυτό αποτελεί ένα πολύ σοβαρό πρόβλημα σε μια οικογένεια. Τα περισσότερα από τα περιστατικά που προσέρχονται στο νοσοκομείο νοσηλεύονται».
Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός πως πολλά παιδιά αντιμετωπίζουν σωματικά προβλήματα από τις απόπειρες.
Η κ. Χατζαρά αναφέρθηκε σε συγκεκριμένες περιπτώσεις, όπως αυτή της πτώσης από ύψος μητέρας και των δυο παιδιών της-τα παιδιά επέζησαν-, της πόσης τοξικού υγρού με στόχο τον θάνατο, των σοβαρών εγκαυμάτων από φωτιά που πυροδοτήθηκε εντός του οικογενειακού περιβάλλοντος. «Ολα αυτά τα περιστατικά καταδεικνύουν σοβαρή ψυχοπαθολογία» επισήμανε.
Αυξήθηκαν οι αυτοκτονίες παιδιών μετά τον Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο
«Οι αυτοκτονίες παιδιών μετά τον Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο αυξήθηκαν καθώς η βία γεννά βία σε όλους και ιδιαίτερα στα παιδιά που έζησαν δίπλα στον θάνατο. Εντυπωσιακό είναι το γεγονός πως βιβλίο του Σαίξπηρ επηρέασε παιδιά και εφήβους και υπήρχε έκρηξη αυτοκτονιών.
Ένας άλλος παράγοντας κινδύνου είναι η στέρηση του γονέα σε πρώιμα στάδια» τόνισε ο Βασίλης Κονταξάκης, Ομ. Καθηγητής Κλινικής και Κοινωνικής Ψυχιατρικής Πανεπιστημίου Αθηνών, Διευθυντής του περιοδικού «Ψυχιατρική», αντιπρόεδρος της ΕΨΕ.
Η βιβλιογραφία δείχνει πως στις μικρές ηλικίες συνηθέστερος τρόπος απόπειρας αυτοκτονίας είναι τα χάπια και οι ουσίες, ενώ συνήθως τα παιδιά δεν χρησιμοποιούν βίαιους τρόπους.
Μεγάλος είναι ακόμη ο ρόλος της κακοποίησης καθώς της ύπαρξης ψυχοπαθολογίας και κυρίως της ψύχωσης.
Άλλος παράγοντας που αυξάνει τον κίνδυνο αυτοκτονικότητας είναι η ύπαρξη βαριά καταθλιπτικής μητέρας.
«Πάντα πρέπει να ψάχνουμε να βρούμε τι κρύβεται πίσω από την αυτοκτονία των παιδιών και των εφήβων» τόνισε ο κ. Κονταξάκης.
Αύξηση νοσηλειών παιδιών και εφήβων
Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός πως τους τελευταίους 6 μήνες νοσηλεύτηκαν στις παιδοψυχιατρικές κλινικές των νοσοκομείων 68 παιδιά που έκαναν απόπειρες αυτοκτονίας, ενώ πριν δυο χρόνια νοσηλεύτηκαν 34 περιστατικά.
Είναι χαρακτηριστικό ότι πριν από 5 χρόνια δεν προσέρχονταν στο νοσοκομείο όλα τα περιστατικά που έκαναν απόπειρες αυτοκτονίας, ενώ τα τελευταία 2 χρόνια αυξήθηκαν τα ποσοστά προσέλευσης το ίδιο διάστημα.
Τέλος, όπως τόνισαν οι ειδικοί, ο συνδυασμός θεραπειών, η συνεργασία με το σχολείο και η παιδοψυχιατρική νοσηλεία είναι απαραίτητα και αποτελεσματικά εργαλεία για τις περιπτώσεις απόπειρας αυτοκτονίας παιδιών και εφήβων.
Αυτοκτονικότητα ανδρών
Οι άνδρες αυτοκτονούν συχνότερα σε σχέση με τις γυναίκες, ωστόσο εκείνες πραγματοποιούν περισσότερες απόπειρες, επισήμανε ακόμη ο κ. Κονταξάκης, τονίζοντας πως το 2013 καταγράφηκαν 532 αυτοκτονίες και 565 το 2014. Ωστόσο οι ειδικοί εκτιμούν ότι τα νούμερα μπορεί να είναι ακόμη και διπλάσια.
Μελέτη που συνέκρινε τα ποσοστά αυτοκτονιών πριν από την οικονομική κρίση (2001-2007) και κατά τα πρώτα χρόνια της έναρξής της (2008-2011) φανερώνει αύξηση (κατά την κρίση) κατά 27,2%, ενώ μόνο για τους άνδρες το ποσοστό είναι μεγαλύτερο κατά 26,9%.
Σημαντική αύξηση των ποσοστών αυτοκτονίας παρατηρήθηκε στους άνδρες ηλικίας 30-34, 45-49, 50-54 και 60-64 ετών, ενώ στις γυναίκες δεν προέκυψε σημαντική διαφορά στα ποσοστά αυτοκτονιών.
Αλλη μελέτη για τα αίτια των αυτοκτονιών στα χρόνια της κρίσης στη χώρα μας έδειξε ότι υπάρχει σημαντική σχέση μεταξύ της ανεργίας στους άνδρες και των αυτοκτονιών στην ευρεία ηλικιακή ομάδα από 15 έως και 64 ετών.
Οι ειδικοί επισήμαναν τέλος, πως τα εξωτερικά ιατρεία των νοσοκομείων πρέπει να είναι ιδιαίτερα ευαισθητοποιημένα για άνδρες άνεργους νέους.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου