Κυριακή 31 Ιανουαρίου 2016

Ένας χρόνος κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ – Τα αιτήματα των εργαζόμενων παραμένουν στον αέρα

από psi-action

Αποχώρηση της Πρωτοβουλίας Εργαζόμενων / Απολυμένων στην Ψυχική Υγεία
από την ομάδα εργασίας του Υπουργείου Υγείας



Πέρυσι, τέτοια εποχή, εκλέχτηκε η νέα κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ δημιουργώντας την αίσθηση, σε ένα μεγάλο μέρος της ελληνικής κοινωνίας, ότι οι καταστροφικές πολιτικές που ακολούθησαν οι προηγούμενες κυβερνήσεις σε όλους τους τομείς θα μπορούσαν να ανατραπούν.

Η ίδια αίσθηση επικράτησε στον πολύπαθο χώρο της Ψυχικής Υγείας, όπου τα τελευταία επτά χρόνια οι εργαζόμενοι, και φυσικά οι ψυχικά πάσχοντες, βιώνουν τις τραγικές συνέπειες της υποβάθμισης και της διάλυσης των Μονάδων Ψυχικής Υγείας. Ειδικότερα, στους  φορείς Ψυχικής Υγείας του μη-κερδοσκοπικού τομέα (γνωστοί και ως ΜΚΟ Ψυχικής Υγείας), στους οποίους έχει ανατεθεί από το κράτος ένα σημαντικό μέρος της “ψυχιατρικής μεταρρύθμισης”, η πλήρης απουσία εποπτείας και ελέγχου από το υπουργείο Υγείας οδήγησε στην ανεξέλεγκτη δράση των διοικήσεών τους. Τα κάποτε μεμονωμένα περιστατικά εργοδοτικής αυθαιρεσίας, παράνομων απολύσεων, συνδικαλιστικών διώξεων, εκβιασμών και τρομοκρατίας έλαβαν τη μορφή επιδημίας, όπως φάνηκε από τις δεκάδες καταγγελίες εργαζόμενων σε Μονάδες Ψυχικής Υγείας. Το ίδιο διάστημα, Μονάδες Ψυχικής Υγείας, χρηματοδοτούμενες από τον τακτικό προϋπολογισμό,άλλαζαν χέρια ή έκλειναν ανάλογα με τις διαθέσεις και τις σκοπιμότητες των διοικήσεων και του υπουργείου. Μέσα στο ίδιο θολό κλίμα, κάποιοι φορείς προσπάθησαν να εφαρμόσουν, παράνομα αρχικά και με τις ευλογίες των Λοβέρδου-Μπόλαρη στη συνέχεια, την παρακράτηση μέρους των συντάξεων των ψυχικά πασχόντων που φιλοξενούνταν στις Μονάδες τους. 

Όλα αυτά τα χρόνια, οι εκάστοτε πολιτικές ηγεσίες του υπουργείου Υγείας, όχι μόνο δεν άσκησαν τους απαιτούμενους ελέγχους  και δεν διερεύνησαν τις καταγγελίες, αλλά αναλώθηκαν σε ένα επικοινωνιακό παιγνίδικαταγγέλλοντας (!) τους φορείς για κακοδιαχεϊριση του δημόσιου χρήματος τη στιγμή που οι ίδιες ενέκριναν τις δράσεις και τις χρηματοδοτήσεις και κάλυπταν τις παρανομίες.

Η εκλογή του ΣΥΡΙΖΑ στην κυβέρνηση, μιας παράταξης που συμπαραστάθηκεενεργά στους αγώνες των εργαζόμενων,  υποστήριξε τα χρόνια αιτήματά τους καιανέδειξε τα μόνιμα προβλήματα στη Βουλή, θεωρήσαμε ότι θα ευνοούσε την απαλλαγή του χώρου της Ψυχικής Υγείας από το νοσηρό κλίμα που επικρατούσε και θα προωθούσε την αποκατάσταση του αισθήματος ασφάλειας και δικαιοσύνης για εργαζόμενους και λήπτες των υπηρεσιών. Εξάλλου, η εξασφάλιση της πολυφωνίας και της συμμετοχής είναι η βάση για το ξεπέρασμα της ιδρυματικής λογικής και την ουσιαστική ψυχιατρική μεταρρύθμιση.

Με βάση τα παραπάνω, εργαζόμενοι και απολυμένοι από το χώρο της Ψυχικής Υγείας απευθύναμε, αμέσως μετά την εκλογή του ΣΥΡΙΖΑ, μια ανοιχτή επιστολήστη νέα ηγεσία του υπουργείου Υγείας στην οποία συνοψίζαμε τα χρόνια προβλήματα του χώρου και δηλώναμε την πρόθεσή μας να βοηθήσουμε το υπουργείο ή/και τους ελεγκτικούς μηχανισμούς, εφόσον είχαμε δείγματα ότι η νέα κυβέρνηση είναι έτοιμη να συγκρουστεί με το προηγούμενο καθεστώς για να το αλλάξει.

Ακολούθησαν δύο συναντήσεις, η πρώτη με τον τότε αναπληρωτή και τώρα υπουργό Υγείας Ανδρέα Ξάνθο, στις 3 Απρίλη, και η δεύτερη με τον σύμβουλο του υπουργού, Θωμά Υφαντή, στις 11 Μάη.  Παρά το γεγονός ότι στις συναντήσειςαυτές δεν μας ανακοινώθηκε κάποιο συγκεκριμένο σχέδιο δράσης, αναγνωρίσαμε ως θετικό στοιχείο το ότι οι συνομιλητές μας γνώριζαν και αποδέχονταν τα προβλήματα που τους εκθέσαμε και δήλωσαν την πρόθεσή τους να αλλάξουν την κατάσταση ακόμα κι αν χρειαστεί να συγκρουστούν με συμφέροντα. Σημειώνουμε ότι σε αυτές τις συναντήσεις, εκτός από μέλη της Πρωτοβουλίας εργαζόμενων και απολυμένων στην Ψυχική Υγεία, παρευρέθηκαν και εκπρόσωποι Σωματείων εργαζόμενων και ληπτών υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας.

Στις αρχές του Ιούνη, οι υπογράφοντες - μέλη της Πρωτοβουλίας εργαζόμενων και απολυμένων στην Ψυχική Υγεία κληθήκαμε να συμμετέχουμε σε ομάδα εργασίαςπου συστάθηκε από το υπουργείο Υγείας με σκοπό να υποβάλλει προτάσεις για τον περαιτέρω σχεδιασμό της Ψυχικής Υγείας.

Αποφασίσαμε να συμμετέχουμε στην ομάδα εργασίας, έχοντας ενημερώσει τα μέλη της Πρωτοβουλίας, μέλη Σωματείων και εργαζόμενους, ευελπιστώντας ότι θα έχουμε την ευκαιρία να αναλύσουμε και να υποστηρίξουμε τις προτάσεις που ήδη είχαμε υποβάλει με την ανοιχτή επιστολή και να βοηθήσουμε στη χάραξη μια διαφορετικής πολιτικής για την Ψυχική Υγεία. Συγκεκριμένα, δηλώσαμε συμμετοχή στις υπο-ομάδες για α) τα δικαιώματα των ψυχικά πασχόντων, β) τα κριτήρια, αξιολογήσεις και ελέγχους των Μονάδων και γ) τη λειτουργία των Μονάδων που λειτουργούν οι ΜΚΟ. 

Σήμερα, μετά από ένα χρόνο κυβέρνησης  ΣΥΡΙΖΑ (και οκτώ μήνες λειτουργίας της ομάδας εργασίας του υπουργείου Υγείας για την Ψυχική Υγεία), θεωρούμε ότι είμαστε σε θέση να κάνουμε κάποιες διαπιστώσεις:

α) Καμία κίνηση δεν έχει γίνει από την πλευρά του υπουργείου για την αποκατάσταση του κλίματος ασφάλειας και δικαιοσύνης στις Μονάδες Ψυχικής Υγείας και καμία συνέχεια δεν είχε η συζήτηση που είχε ανοίξει με τον υπουργό Υγείας σχετικά με όσα είχαμε επισημάνει στην ανοιχτή επιστολή.  Επίσης, καμία συζήτηση δεν γίνεται για τις Μονάδες που παρανόμως έκλεισαν, για τους απλήρωτους εργαζόμενους που βρίσκονται στα δικαστήρια για να διεκδικήσουν τα δεδουλευμένα τους, για τους εργαζόμενους που απολύθηκαν μόνο και μόνο επειδή ανέδειξαν και υπερασπίστηκαν τα δικαιώματα ψυχικά πασχόντων και εργαζόμενων. Καμία κουβέντα και για τους ασθενείς που συνεχίζουν να μεταφέρονται με περιπολικά ή καίγονται ζωντανοί σε ψυχιατρεία και κοινοτικές δομές,  για τις κλειστές πόρτες και τις ιδρυματικές πρακτικές των “ανοιχτών” κοινοτικών δομών, για “φιλοξενούμενους” σε οικοτροφεία και ξενώνες που εξαναγκάζονται να πληρώνουν τις “δωρεάν” υπηρεσίες με το πενιχρό εισόδημά τους,  για άπορους ασθενείς που περιφέρονται από νοσοκομείο σε νοσοκομείο για να βρουν τα φάρμακά τους… 

Οι καταγγελίες των εργαζόμενων, από όσο γνωρίζουμε, συνεχίζουν ναβρίσκονται στα συρτάρια του υπουργείου και καμία διοίκηση δεν έχει ελεγχθεί και λογοδοτήσει για τις αυθαιρεσίες της.  Όσο για τη δημιουργία αυτοδιαχειριζόμενων Μονάδων με τη συμμετοχή εργαζόμενων, και ληπτών όπου αυτό είναι εφικτό, φαίνεται ότι ήταν άλλη μια προεκλογική δήλωση που ξεχάστηκε αμέσως μετά τις εκλογές, όπως και η σταδιακή ένταξη των Μονάδων στο ΕΣΥ. 

Η απόσταση που έχει πάρει η κυβέρνηση από τις προεκλογικές της εξαγγελίες συντηρεί το κλίμα φόβου και τρομοκρατίας μέσα στους χώρους εργασίας, ενθαρρύνει την εργοδοτική αυθαιρεσία και, ταυτόχρονα, αποθαρρύνει τη συμμετοχή εργαζόμενων και ληπτών στη λήψη αποφάσεων και τη διεκδίκηση των δικαιωμάτων τους. Ακόμα και η επανασύσταση των σωματείων, τα οποία φρόντισαν να διαλύσουν οι διοικήσεις με την ανοχή του υπουργείου Υγείας, φαίνεται ανέφικτη κάτω από αυτές τις συνθήκες.

β) Παρότι  τα θέματα των υπο-ομάδων της ομάδας εργασίας που συμμετείχαμε είναι σημαντικά και θα έπρεπε να βρίσκονται σε προτεραιότητα, δεν έχουν ανοιχτεί ακόμα προς συζήτηση. Κατανοούμε ότι υπάρχουν πολλά και σοβαρά προβλήματα, τα οποία ο ΣΥΡΙΖΑ κληρονόμησε από τις προηγούμενες κυβερνήσεις, αλλά δεν κατανοούμε πως, για παράδειγμα, θα σχεδιαστούν αλλαγές και θα θεσπιστούν νόμοι αν δεν ληφθεί από την αρχή υπόψη η συνεχής παραβίαση των δικαιωμάτων των ψυχικά πασχόντων ή πως θα συνεχίσουν να χρηματοδοτούνται οι Μονάδες των ΜΚΟ χωρίς να έχει καν συζητηθεί το θέμα των κριτηρίων λειτουργίας και των ελέγχων.

Γνωρίζουμε ότι και οι προηγούμενες κυβερνήσεις είχαν συστήσει παρόμοιες ομάδες εργασίας και επιτροπές, των οποίων οι τελικές προτάσεις εξυπηρετούσαν συγκεκριμένες πολιτικές και συμφέροντα και  γι΄αυτό δεν έγιναν ποτέ οι αλλαγέςπου απαιτούνται για μια ουσιαστική ψυχιατρική μεταρρύθμιση.  Δεν είναι τυχαίο ότι ενώ μένουν στα λόγια και στα χαρτιά, εδώ και 25 χρόνια,  οι απαραίτητες προϋποθέσεις για τη μετάβαση από την ιδρυματική περίθαλψη στην κοινοτική φροντίδα, όπως η τομεοποίηση και η λειτουργία ικανοποιητικού αριθμού Κέντρων Ψυχικής Υγείας και ψυχιατρικών κλινικών στα Γενικά Νοσοκομεία, “διαφημίζεται” το κλείσιμο των ψυχιατρείων ως η “ολοκλήρωση της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης” και απομένει να οριστεί η καταληκτική ημερομηνία.

Δεν είναι λοιπόν μόνο το τοπίο στην Ψυχική Υγεία που παραμένει ακριβώς το ίδιο με αυτό των προηγούμενων κυβερνήσεων, αλλά αισθανόμαστε πλέον ότι δεν υπάρχει η πολιτική βούληση για οποιαδήποτε αλλαγή.

Για όλους τους παραπάνω λόγους, αποφασίσαμε να αποχωρήσουμε από την ομάδα εργασίας του υπουργείου Υγείας. Θεωρούμε ότι ακόμα και με την παρουσία μας σε αυτή την ομάδα συναινούμε στη συντήρηση μιας κατάστασης για την ανατροπή της οποίας αγωνιστήκαμε τα προηγούμενα χρόνια.


Α. Δημάκης
Α. Βασιλικόπουλος

Μέλη της Πρωτοβουλίας εργαζόμενων και απολυμένων στην Ψυχική Υγεία

Παρασκευή 29 Ιανουαρίου 2016

ΙΛΙΟΝ: Εκδήλωση με θέμα “Τι είναι η Ψυχιατρική”

Το Ιατρείο Κοινωνικής Αλληλεγγύης Ιλίου την Παρασκευή 29 Γενάρη, 7 μ.μ.
οργανώνει εκδήλωση με θέμα “Τι είναι η Ψυχιατρική”. 

Τετάρτη 27 Ιανουαρίου 2016

Μεγάλη συναυλία ενάντια στη διάλυση της δημόσιας ψυχικής Υγείας στο ΨΝΑ

Ξεκινώντας, ενδυναμώνοντας και συντονίζοντας μια ομάδα αυτοβοήθειας εντός του δικτύου "Ακούγοντας Φωνές"

Ξεκινώντας, ενδυναμώνοντας και συντονίζοντας

μια ομάδα αυτοβοήθειας

εντός του δικτύου “Ακούγοντας Φωνές”

 

ημερομηνία:  Παρασκευή 19 Φεβρουαρίου 2016, 17:30-21:00

                      και Σάββατο 20 Φεβρουαρίου 2016, 09:30-13:00 και 14:00-17:00

τόπος: Τροίας 44 και Γ΄ Σεπτεμβρίου, Αθήνα

 
Ένα βιωματικό εργαστήριο για επαγγελματίες ψυχικής υγείας και ανθρώπους με βιωμένες εμπειρίες που θέλουν να αναπτύξουν γνώσεις και δεξιότητες απαραίτητες για το συντονισμό μια ομάδας υποστήριξης για ανθρώπους με εμπειρία φωνών

 
Οι ομάδες αυτοβοήθειας προσφέρουν ένα χώρο ασφάλειας όπου άνθρωποι με κοινές εμπειρίες μπορούν να συναντηθούν και να συνδιαλλαγούν. Άνθρωποι που ακούνε φωνές, βλέπουν οράματα ή έχουν άλλες ασυνήθιστες πεποιθήσεις μπορούν να συναθροιστούν για να μοιραστούν συναισθήματα, να πάρουν υποστήριξη, να ανταλλάξουν στρατηγικές αντιμετώπισης και να μειώσουν τα αισθήματα του στίγματος, της απομόνωσης και της δυσφορίας. Η ομάδα προσφέρει επίσης τη δυνατότητα στους ανθρώπους να αποδεχτούν και να ζήσουν με την εμπειρία τους με έναν τρόπο που θα τους επιτρέψει να ανακτήσουν μεγαλύτερο έλεγχο πάνω στις ζωές τους.  Επιπλέον στην Αθήνα δραστηριοποιούνται και ομάδες αυτοβοήθειας για συγγενείς, φίλους και συμμάχους ανθρώπων που ακούνε φωνές με σκοπό να μιλήσουν για τις δικές τους δυσκολίες και να βελτιώσουν έτσι την ικανότητά τους να βοηθούν και να υποστηρίζουν τους αγαπημένους ανθρώπους τους

Ενώ η ορθόδοξη ψυχιατρική βλέπει ως μοναδικό σκοπό τη μείωση και καταπίεση των φωνών, το κίνημα αυτών που ακούνε φωνές προσφέρει ένα εναλλακτικό παράδειγμα το οποίο τις βλέπει ως φέρουσες νόημα, ερμηνεύσιμες και προερχόμενες από το πλαίσιο της προσωπικής ιστορίας του ατόμου. Έτσι, μιλώντας για τις φωνές τους και βρίσκοντας θετικούς τρόπους επικοινωνίας μαζί τους, αυτοί που ακούν φωνές μπορούν να μάθουν να δίνουν στις φωνές τους ένα προσωπικό και θετικό νόημα, να τα βγάζουν πέρα μαζί τους με τρόπο αποτελεσματικό και να δημιουργούν μια ζωή μέσα στην οποία ενσωματώνονται οι φωνές. Μέσα σε αυτή την εξίσωση, η ανάρρωση και η ενδυνάμωση είναι οι κύριοι αντικειμενικοί στόχοι και η αυτοβοήθεια είναι η κινητήριος δύναμη. Οι πρωτοβουλίες αυτοβοήθειας και η κοινωνική υποστήριξη παρέχουν αμοιβαία ενθάρρυνση και δημιουργικές ιδέες για να βοηθήσουν τα άτομα να πάρουν πίσω τον έλεγχο των φωνών και των ζωών τους. Τα ιδανικά χειραφέτησης του HVN υποστηρίζουν τα άτομα για να αντιληφθούν τις εμπειρίες τους ως αποδεκτές και με νόημα, αναδιατυπώνοντας το να ακούν φωνές ως μια ιδιαίτερη, περίπλοκη και σημαντική εμπειρία που μπορεί να ζήσει κάποιος μαζί της, παρά ως μια ατυχή βιολογική ανωμαλία που θα υπομείνει.

  

Άξονες του εργαστηρίου
  •  Κατανόηση της εμπειρίας των φωνών και άλλων ασυνήθιστων πεποιθήσεων
  •  Εναλλακτικοί τρόποι κατανόησης των φωνών, οραμάτων και της ‘ψύχωσης’
  •  Αναζητώντας και δημιουργώντας μια εργαλειοθήκη για τη διαχείριση των ασυνήθιστων εμπειριών. Στρατηγικές αντιμετώπισης. 
  • Η αξία και η σημασία των ομάδων αυτοβοήθειας
  • Αρχές και αξίες των ομάδων αυτοβοήθειας για ανθρώπους με εμπειρία φωνών
  • Σχεδιάζοντας, ξεκινώντας και συντονίζοντας μια ομάδα αυτοβοήθειας για ανθρώπους που ακούνε φωνές, βλέπουν οράματα ή/και έχουν άλλες ασυνήθιστες εμπειρίες
  • Βασικές αρχές για την κατανόηση των Δυναμικών της Ομάδας και του συντονισμού μιας ομάδας. Πρακτικές δεξιότητες για το συντονισμό ομάδων αυτοβοήθειας. Προκλήσεις και διαχείριση μέσα στις ομάδες

 
Σε ποιους απευθύνεται:

Σε ανθρώπους που ενδιαφέρονται να ξεκινήσουν ή να συμμετάσχουν σε μια ομάδα αυτοβοήθειας για ανθρώπους με εμπειρία φωνών, οραμάτων ή άλλων ασυνήθιστων εμπειριών.

Με τη συμπλήρωση της εκπαίδευσης τους οι συμμετέχοντες/ουσες καλούνται να ξεκινήσουν μια Ομάδα Υποστήριξης για Ανθρώπους με εμπειρία φωνών ή/και με άλλες ασυνήθιστες εμπειρίες. Οραματιζόμαστε επίσης με αφορμή το συγκεκριμένο εργαστήριο να επεκταθεί και το δίκτυο με την εμπλοκή επιπλέον ανθρώπων που θα ανταλλάσσουν εμπειρίες και θα αναπτύσσουν νέες πρακτικές

Αναμένουμε το ενδιαφέρον ανθρώπων που επιθυμούν να συμμετάσχουν σε μια τέτοια ομάδα με σκοπό να τη συντονίσουν (ανεξάρτητα αν έχουν ψυχιατρική εμπειρία ή όχι) ή απλά να συμμετάσχουν. Καλωσορίζουμε επίσης κάθε σχετική πρωτοβουλία είτε προέρχεται εντός είτε εκτός συστημάτων ψυχικής υγείας.

Οι θέσεις είναι περιορισμένες και θα διανεμηθούν με βάση τη δυνατότητα που έχει κανείς να παρακολουθήσει όλο το σεμινάριο και της επιθυμίας του/της να ξεκινήσει ή να συμμετάσχει σε μια ομάδα.

 

Δηλώσεις με συμπλήρωση της επισυναπτόμενης αίτησης και αποστολή στο: athinahvsynantisi@gmail.com

Περισσότερες πληροφορίες σχετικά με το εργαστήριο , παρακαλούμε επικοινωνήστε μαζί μας είτε μέσω mail στο: athinahvsynantisi@gmail.com

είτε μέσω τηλεφώνου στο: 694 430 2577 & 695 125 7662




Με εκτίμηση

η διαχειριστική ομάδα

του δικτύου HVN Αθήνας

αιτηση εγγραφής

Τρίτη 26 Ιανουαρίου 2016

Ψυχοφάρμακα : ο ρόλος τους και τα όριά τους

Αγαπητοί φίλοι και φίλες
Όπως γνωρίζετε, ως δίκτυο “Ακούγοντας Φωνές” συμμετέχουμε και στηρίζουμε, στα πλαίσια της "Πρωτοβουλίας για ένα Πολύμορφο Κίνημα στην Ψυχική Υγεία" τη διοργάνωση μιας σειράς εκπαιδευτικών συναντήσεων / συζητήσεων γύρω από θεματικές ενότητες για τις οποίες υπήρξε έντονο ενδιαφέρον.

Στα πλαίσια αυτά υπενθυμίζουμε την 3η συνάντηση της με θέμα:
" Ψυχοφάρμακα : ο ρόλος τους και τα όριά τους. Ποια λογική και ποια συμφέροντα εξυπηρετεί ο μονόδρομος του ψυχοφάρμακου.",
 
την Παρασκευή, 5 Φεβρουαρίου 2016, 19.00-2100,
στο στέκι του Δικτύου Hearing Voices Network,
στη διεύθυνση Τροίας 44 και Γ Σεπτεμβρίου..

 Την ευθύνη για την οργάνωση και συντονισμό της συζήτησης έχουν αναλάβει εκ μέρους του δικτύου Hearing VoicesNetwork οι Λίλιαν Χαριτάκη Άσιμου και Καρατζαφέρης Λυκούργος. Θα πραγματοποιηθούν σύντομες εισηγήσεις και  θα ακολουθήσει συζήτηση. Όποιος/α ενδιαφέρεται να συνεισφέρει στην αρχική εισήγηση μπορεί να επικοινωνήσει στο 694 430 2577.
Και η συγκεκριμένη συνάντηση είναι ανοικτή σε όλες και όλους που ενδιαφέρονται και φυσικά δε χρειάζεται προεγγραφή ή οποιαδήποτε οικονομική συνεισφορά. 

Όπως ζητήθηκε από τις προηγούμενες συναντήσεις παραθέτουμε και προτεινόμενη βιβλιογραφία σχετική με τα θέματα που θα συζητηθούν

John Watkins: Healing Schizophrenia: Using Medication, (Michelle Anderson Publishing, 2006)
David Healy: Psychiatric Drugs Explained Churchill Livingston (Paperback 5th ed. 2011)
Joanna Moncrief: The Myth of the Chemical Cure, (Palgrave,2008)  


Δείτε επίσης και το «Σταματώντας τα Ψυχοφάρμακα: Μια Συνάντηση Απόψεων» στο:
 https://www.youtube.com/watch?v=In4CbrVdaxc


Με εκτίμηση
η διαχειριστική ομάδα
του δικτύου HVN Αθήνας


Τρίτη 19 Ιανουαρίου 2016

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ - Μια παράσταση ατόμου με ασυνήθιστες εμπειρίες

Η παράσταση «ΚΑΤΣΑΡΙΔΑ» είναι αποτέλεσμα χρόνων εμπειρίας με πολλαπλές διαγνώσεις και νοσηλείες. Όμως μέσα από τη προσέγγιση του Δικτύου Ανθρώπων που ακούνε Φωνές τόσο εκείνων που δραστηριοποιούνται στη Ελλάδα αλλά όχι μόνο σταδιακά άρχισε να επανέρχεται όχι μόνο ο λόγος αλλά και η ανάρρωση με ορούς που δεν χωράνε στο ψυχιατρικό μοντέλο( που θέλει τα άτομα με ασυνήθιστες εμπειρίες να μένουν στο ρόλο του θύματος και του ανίατου ασθενή απομονωμένα με ένα πιάτο φαΐ μεσώ του επιδόματος της πρόνοια ). Θα χαρώ πολύ να έρθετε στην παράσταση και να συζητήσουμε όλα αυτά και ότι προκύψει...

Ευχαριστώ


Το «ΘΕΑΤΡΟ ΤΗΣ ΚΟΥΚΛΑΣ»  (Ψαρουδάκη 34, μετρό Κάτω Πατήσια), την Παρασκευή 22 Ιανουαρίου φιλοξενεί τον θίασο « ΧΑΡΤΟΣΗΜΟ Α.Ε» με την παράσταση «ΚΑΤΣΑΡΙΔΑ»,

για ενήλικο κοινό νου

ώρα έναρξης  9 μ.μ.

Η αμοιβή της καλλιτέχνιδος είναι με ελεύθερη συνεισφορά. Μετά την παράσταση προσφέρεται  γλυκό κρασί και πικρή συζήτηση

για το έργο:
Όταν προσπαθείς να αντιμετωπίσεις το φόβο, δημιουργώντας νέους φόβους, εγκαθιδρύεις το ανίατο, το παράταιρο, το ξένο, και ακατανόητο.Η παράσταση αυτή, δεν είναι προϊόν παράνοιας, το περιβάλλον και οι στιγμές που αποτελέσαν το υλικό  της όμως, είναι.
Αυτή είναι η πραγματικότητα και είτε μας βολεύει είτε όχι, διαρκώς δημιουργούμε κοινωνικά λάθη και μετά τα απομονώνουμε για να συνεχίσουμε τον ύπνο μας.
Η κατσαρίδα είναι ο φόβος, εμφανίζεται για να διαπραγματευτεί την επιβίωση της.
Αυτή . Η Κατσαρίδα. Εγώ δηλαδή.

Διάρκεια: 25 λεπτά
Κατασκευές - Κείμενο - Παρουσίαση: Λίλλιαν Χαριτάκη Ασίμου
Σκηνοθετική επιμέλεια: Στάθης Μαρκόπουλος
Φωτογραφία: Ευάγγελος Καρασούλης
Μουσική: Vivaldi

Εμφάνιση PosterKATSARIDA_WEB.jpg

Πέμπτη 14 Ιανουαρίου 2016

Παιδιά και κρίσεις πανικού. Κι όμως συμβαίνει

από koutipandoras

Το βασικό χαρακτηριστικό της διαταραχής πανικού είναι οι επαναλαμβανόμενες κρίσεις πανικού και η επίμονη ανησυχία ότι μια κρίση θα οδηγήσει σε επόμενες και πιο έντονες κρίσεις πανικού, ή σε παθολογική και ψυχολογική βλάβη.
Τα παιδιά και οι έφηβοι που βιώνουν διαταραχή πανικού μπορεί να αρχίζουν σταδιακά να αποφεύγουν να βρίσκονται σε μέρη ή να ασχολούνται με συνήθεις καθημερινές δραστηριότητες, από το φόβο ότι θα μπορούσε να τους συμβεί μια κρίση πανικού. Η κρίση πανικού είναι ένα επεισόδιο έντονου φόβου και ανησυχίας, που περιλαμβάνει σωματικά συμπτώματα, αλλά ταυτόχρονα και πολλές επίμονες φοβίες.

Πρώιμα Συμπτώματα:

Στα σωματικά συμπτώματα μιας κρίσης πανικού περιλαμβάνονται: ο αυξημένος καρδιακός ρυθμός και ταυτόχρονα πόνος στο στήθος, αίσθημα πνιγμού, δυσκολία στην αναπνοή, εφίδρωση και τρόμος, ενοχλήσεις στο γαστρεντερικό σύστημα, απότομες αλλαγές στη θερμοκρασία του σώματος, εξάψεις ζεστού ή κρύου, ζαλάδα, μούδιασμα ή μυρμήγκιασμα στα άκρα. Τα γνωστικά συμπτώματα (σκέψεις) που εμφανίζονται, περιλαμβάνουν το φόβο του θανάτου ή το να χάσει κανείς τον έλεγχο του νου ή του εαυτού του, με το ταυτόχρονο αίσθημα ότι βιώνει ένα όνειρο ή εξωπραγματικές καταστάσεις.
Τα συμπτώματα στις κρίσεις πανικού συχνά αναπτύσσονται γρήγορα (μέσα σε 10 λεπτά) και κορυφώνονται μετά από λίγα λεπτά, πριν μειωθούν είτε γρήγορα, είτε σταδιακά. Πολύ συχνά, οι κρίσεις πανικού δεν προειδοποιούν και φαίνεται σαν να έρχονται «από το πουθενά». Για παράδειγμα, ένα παιδί μπορεί να είναι σε μια πολύ ήρεμη κατάσταση (π.χ., στο σπίτι του τρώγοντας πρωινό) και παρ’όλα αυτά να υποστεί μια κρίση πανικού.
Αλλες φορές, το άτομο μπορεί να πάθει κρίση πανικού σε εμπορικά κέντρα ή εστιατόρια και σ’αυτή την περίπτωση θέλει να φύγει από εκεί γρήγορα.
Πολύ συχνά, μετά από μία κρίση τα παιδιά και οι έφηβοι αρχίζουν να αποφύγουν τα μέρη ή την κατάσταση που τους οδήγησε να βιώσουν μία κρίση πανικού.
Σε πολύ σοβαρές περιπτώσεις, ο πανικός ενός ατόμου γίνεται τόσο έντονος, ώστε αυτός ή αυτή έχει την ανάγκη ενός "προσώπου ασφαλείας" για να το βοηθήσει, ή να παραμένει μαζί του στο σπίτι για μεγάλα διαστήματα. Αν η ζωή ενός παιδιού ή εφήβου περιορίζεται πολύ και αρχίζει να αποφεύγει τις πολλές φυσιολογικές καθημερινές δραστηριότητές του, ίσως να είναι η ώρα να αναζητήσετε κάποια επαγγελματική βοήθεια για να το στηρίξετε.

Θεραπεία:

Οι γνωστικές συμπεριφορικές θεραπείες έχουν αποδειχθεί πολύ αποτελεσματικές στη θεραπεία των ενηλίκων με διαταραχή πανικού. Αυτή τη στιγμή, υπάρχουν επίσης πολλές έρευνες σε εξέλιξη, οι οποίες έχουν δείξει πρώτα σημάδια αποτελεσματικότητας στην αρχική υποστήριξη που μπορούν να προσφέρουν οι γνωστικές συμπεριφορικές θεραπείες στα παιδιά και τους εφήβους.
Η έρευνα έχει δείξει ότι τα παιδιά και οι έφηβοι με διαταραχή πανικού, φαίνεται να ωφελούνται περισσότερο από θεραπείες που περιλαμβάνουν πολλές και διαφορετικές προσεγγίσεις,όπως π.χ. να διδάσκονται τρόπους να εντοπίζουν και να απαλλάσσονται από δυσλειτουργικά πρότυπα σκέψης, που οδηγούν στη διαιώνιση των φόβων.
Τα παιδιά μαθαίνουν, επίσης, να αναγνωρίζουν τις "αυθόρμητες ανήσυχες σκέψεις» που τους ωθουν στη σωματοποίηση των αισθημάτων πανικού, και διδάσκονται να αλλάζουν αυτές τις σκέψεις και να τις μετατρέπουν σε ρεαλιστικές. Στην ουσία, ο θεραπευτής διδάσκει στο παιδί ή τον έφηβο έναν "υγιή τρόπο σκέψης».
Ένα άλλο συστατικό της θεραπείας των συμπτωμάτων του πανικού περιλαμβάνει τη θεραπεία της έκθεσης. Στη θεραπεία, τα παιδιά διδάσκονται, επίσης, εξειδικευμένες τεχνικές για τη μείωση του φόβου που τους προκαλούν τα συμπτώματα της σωματοποίησης του άγχους τους. Με οδηγό τον θεραπευτή, διδάσκονται να αξιοποιούν τις ικανότητές τους και να τολμούν σταδιακά να εισέρχονται σε καταστάσεις που προηγουμένως φοβούνταν ή απέφευγαν, αλλά και να αντιμετωπίζουν με μεγαλύτερη προσαρμοστικότητα αυτές τις καταστάσεις.

Δευτέρα 11 Ιανουαρίου 2016

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ

Το «ΘΕΑΤΡΟ ΤΗΣ ΚΟΥΚΛΑΣ»  (Ψαρουδάκη 34, μετρό Κάτω Πατήσια), την Παρασκευή 22 Ιανουαρίου φιλοξενεί τον θίασο « ΧΑΡΤΟΣΗΜΟ Α.Ε» με την παράσταση «ΚΑΤΣΑΡΙΔΑ», 
 
για ενήλικο κοινό νου

ώρα έναρξης  9 μ.μ.

Η αμοιβή της καλλιτέχνιδος είναι με ελεύθερη συνεισφορά. Μετά την παράσταση προσφέρεται  γλυκό κρασί και πικρή συζήτηση

για το έργο:
Όταν προσπαθείς να αντιμετωπίσεις το φόβο, δημιουργώντας νέους φόβους, εγκαθιδρύεις το ανίατο, το παράταιρο, το ξένο, και ακατανόητο.Η παράσταση αυτή, δεν είναι προϊόν παράνοιας, το περιβάλλον και οι στιγμές που αποτελέσαν το υλικό  της όμως, είναι.
Αυτή είναι η πραγματικότητα και είτε μας βολεύει είτε όχι, διαρκώς δημιουργούμε κοινωνικά λάθη και μετά τα απομονώνουμε για να συνεχίσουμε τον ύπνο μας.
Η κατσαρίδα είναι ο φόβος, εμφανίζεται για να διαπραγματευτεί την επιβίωση της.
Αυτή . Η Κατσαρίδα. Εγώ δηλαδή.

Διάρκεια: 25 λεπτά
Κατασκευές - Κείμενο - Παρουσίαση: Λίλλιαν Χαριτάκη Ασίμου
Σκηνοθετική επιμέλεια: Στάθης Μαρκόπουλος
Φωτογραφία: Ευάγγελος Καρασούλης
Μουσική: Tchaikovsky


Εμφάνιση
Εμφάνιση
Εμφάνιση

Κυριακή 10 Ιανουαρίου 2016

Ο ρόλος και η λειτουργία των ταξινομικών συστημάτων



Αγαπητοί φίλοι και φίλες καλή και δημιουργική χρονιά

Όπως γνωρίζετε, ως δίκτυο “Ακούγοντας Φωνές” συμμετέχουμε και στηρίζουμε, στα πλαίσια της "Πρωτοβουλίας για ένα Πολύμορφο Κίνημα στην Ψυχική Υγεία" τη διοργάνωση μιας σειράς εκπαιδευτικών συναντήσεων / συζητήσεων γύρω από θεματικές ενότητες για τις οποίες υπήρξε έντονο ενδιαφέρον.

Στα πλαίσια αυτά την Παρασκευή 15 Ιανουαρίου 2016, 19:00-21:00 πραγματοποιείται, στο χώρο της οδού Τροίας 44, η δεύτερη εκπαιδευτική συνάντηση με τίτλο:"Η ακύρωση του βιώματος του υποκειμένου μέσα από την ολοκληρωτική μετάλλαξή του σε νόσο. Ο ρόλος και η λειτουργία των ταξινομικών συστημάτων".

Θα πραγματοποιηθούν σύντομες εισηγήσεις από επαγγελματίες ψυχικής υγείας, άτομα με ψυχιατρική εμπειρία, μέλη οικογενειών και θα ακολουθήσει συζήτηση.

Και η συγκεκριμένη συνάντηση είναι ανοικτή σε όλες και όλους που ενδιαφέρονται και φυσικά δε χρειάζεται προεγγραφή ή οποιαδήποτε οικονομική συνεισφορά.

Απευθυνόμαστε σε κάθε συλλογικότητα, πολιτικό και κοινωνικό χώρο που ενδιαφέρεται να συμμετάσχει καθώς τα ζητήματα της ψυχικής υγείας έχουν σαφέστατα πολιτικές, πολιτισμικές και κοινωνικές διαστάσεις. Κύριο, όμως, ζητούμενο είναι η συμμετοχή των άμεσα ενδιαφερομένων, ατόμων με ψυχιατρική εμπειρία, καθώς και των οικογενειών τους, ως τα υποκειμένων που κατεξοχήν έχουν βιώσει τα θέματα με τα οποία καταπιανόμαστε. Εξάλλου μια χειραφετητική διαδικασία αυτομόρφωσης δεν μπορεί παρά να έχει στον κεντρικό της πυρήνα το λόγο των άμεσα ενδιαφερομένων.

Οι επόμενες θεματικές, οι οποίες έχουν συζητηθεί και συμφωνηθεί (μια ανά τρεις ή τέσσερις εβδομάδες), είναι οι  εξής:

- Ψυχοφάρμακα : ο ρόλος τους και τα όριά τους. Ποια λογική και ποια συμφέροντα εξυπηρετεί ο μονόδρομος του ψυχοφάρμακου.

- Η ψυχιατρική μεταρρύθμιση, που ποτέ δεν έγινε, στη Ελλάδα. Τι είναι ως κουλτούρα και πρακτική και σε τι συνίσταται  το «ολοκληρωμένο δίκτυο κοινοτικών υπηρεσιών» ριζικά εναλλακτικών στον εγκλεισμό. Η Τομεοποίηση και ο ρόλος της ως μιας ουσιαστικής θεραπευτικής  παραμέτρου. Λειτουργία των ψυχιατρικών τμημάτων με ανοιχτή  πόρτα και χωρίς μηχανικές καθηλώσεις, απομονώσεις, κάμερες. Διεθνείς εμπειρίες.

- Ψυχοκοινωνική Αποκατάσταση και εργασιακή ένταξη.

- Το υπάρχον νομικό πλαίσιο για την ψυχική υγεία. Η ακούσια νοσηλεία, η δικαστική συμπαράσταση, η επικινδυνότητα, το δικαστικό ψυχιατρείο και οι εναλλακτικές σ΄ αυτό.

- Τα κινήματα των ατόμων με ψυχιατρική εμπειρία και των οικογενειών για ένα άλλο σύστημα Ψυχικής Υγείας.

- Το πρόβλημα των εξαρτήσεων. Η διπλή διάγνωση.

Τόσο οι εισηγητές όσο και ο τρόπος διεξαγωγής των θεματικών αυτών συνεχίζουν να είναι υπό διαμόρφωση και γενικά καλούνται όλες και όλοι να συμμετάσχουν και να συνεισφέρουν με προτάσεις.

Όπως ζητήθηκε από την προηγούμενη συνάντηση παραθέτουμε μια προτεινόμενη βιβλιογραφία σχετική με την πρώτη εκπαιδευτική συνάντηση με τίτλο “ Μια σύντομη ιστορία της ψυχιατρικής” και επισυνάπτονται δυο σχετικά αρχεία.

-Μισέλ Φουκώ : "Η Ιστορία της Τρέλας", ελλ. έκδοση Καλέντης.

-Μισέλ Φουκώ : " Οι μη κανονικοί", ελλ. έκδοση ΕΣΤΙΑ.

-Edward Shorter : "Ιστορία της Ψυχιατρικής", ελλ. έκδοση Αρχιπέλαγος.

-Δημήτρη Πλουμπίδη : "Ιστορία της Ψυχιατρικής στην Ελλάδα", εκδ. Σύγχρονα Θέματα/Τρίαψις Λόγος.

-Richard Warner : "Recovery from Schizophrenia. Psychiatry and Poltical Economy", εκδ. Routledge.

-Andrew Scull : "Museums of Madness. The social organization of insanity in nineteenth-cetury England", εκδ. Penguin Books.

-Andrew Scull : "Social Order/Mental Disorder. Anglo-American Psychiatry in Historical Perspective". εκδ. Routledge

Επίσης σχετικά με τη συζήτηση που θα πραγματοποιηθεί προτείνουμε ενδεικτικά το άρθρο του Sami Timimi “Abolish use of formal psychiatric diagnostic systems”:

https://www.infona.pl/resource/bwmeta1.element.elsevier-621bf868-f4e4-3108-b515-f83a3e8d0a6b

το οποίο και επισυνάπτεται..

Σχετικά με τα παραπάνω είναι και το :

http://www.asylumonline.net/resources/campaign-for-the-abolition-of-schizophrenia-label/


Θα χαρούμε να τα πούμε κι από κοντά

Με εκτίμηση

η διαχειριστική ομάδα

του δικτύου

Από την κοινωνική δυσφορία στην εθνική κατάθλιψη

από unfollow

Ντίνα Ιωακειμίδου Ντίνα Ιωακειμίδου| Τεύχος Ιανουαρίου 2016

Για τη συντριπτική πλειονότητα των κατοίκων αυτής της χώρας το μέλλον διαγράφεται ως απειλή και όχι ως υπόσχεση.

   Η ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΣΕ ΜΜΕ ΚΑΙ ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΕΣ ΕΠΙΤΡΕΠΕΤΑΙ ΜΟΝΟ ΜΕ ΕΓΓΡΑΦΗ ΑΔΕΙΑ ΤΟΥ UNFOLLOW. ΔΕΙΤΕ ΤΟΥΣ ΟΡΟΥΣ ΧΡΗΣΗΣ.

Ο Αλέξης Τσίπρας, τον περασμένο Αύγουστο, μετά την υπογραφή της νέας δημοσιονομικής προσαρμογής της χώρας, σημείωνε: «Όποιος θέλει να πενθήσει έχει το δικαίωμα να πενθήσει, όποιος θέλει να αποδράσει έχει το δικαίωμα να αποδράσει. Εμείς προχωράμε μπροστά». Και δεν τον διαψεύσαμε.

Όπως προκύπτει από το τακτικό Ευρωβαρόμετρο του Φθινοπώρου, οι Έλληνες παραμένουν ο πλέον απογοητευμένος λαός της Ευρωπαϊκής Ένωσης με ένα ποσοστό της τάξεως του 60% να δηλώνει ανικανοποίητο από τη ζωή του, το 83% να μην εκφράζει εμπιστοσύνη στο μέλλον και το 99% να χαρακτηρίζει κακή την κατάσταση εργασίας στη χώρα. Μία ακόμη έρευνα της GPO για λογαριασμό της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας έδειξε ότι το 44% των Ελλήνων βιώνει αρνητικά συναισθήματα, όπως ανασφάλεια, αγωνία, φόβο, θυμό, αγανάκτηση, απογοήτευση, πίκρα, θλίψη και άγχος, ενώ η υγεία των πολιτών αυτής της χώρας καταγράφει σταθερά πτωτική τάση. Ήδη από το 2010 επιδημιολογικές μελέτες στη χώρα σημείωναν ότι ένας στους έξι Έλληνες έχει αναπτύξει σημαντική ψυχοπαθολογία, ενώ έρευνα του Ερευνητικού Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου Ψυχικής Υγιεινής που διενεργήθηκε το 2013 κατέγραψε διπλασιασμό αναφορικά με την επικράτηση της μείζονος κατάθλιψης: από 8,2% το 2011 στο 12,3% το 2013. Μάλιστα, ως προς το εισόδημα, διαπιστώθηκε ότι ο ένας στους δύο Έλληνες με οικογενειακό εισόδημα χαμηλότερο των 400 ευρώ πληροί τα κριτήρια της μείζονος κατάθλιψης, όπως και οι άνεργοι σε ποσοστό 19,8% (ποσοστό υπερδιπλάσιο από το αντίστοιχο των ατόμων που εργάζονται). Σύμφωνα με την ανάλυση των τηλεφωνικών κλήσεων στη γραμμή βοήθειας για την κατάθλιψη που διενεργήθηκε το 2012,¹ τα κυρίαρχα συναισθήματα που περιγράφονται είναι μειωμένη διάθεση και θλίψη, έλλειψη ενδιαφέροντος για καθημερινές δραστηριότητες, απελπισία, έλλειψη αυτοπεποίθησης, γνωστικές δυσκολίες, έλλειψη ενέργειας, απώλεια βάρους, ψυχοκινητική επιβράδυνση, διαταραχές στον ύπνο, ψυχοσωματικά συμπτώματα, ένταση και τεντωμένα νεύρα, συνεχής ανησυχία, κρίσεις πανικού, φοβίες, αυτοκτονικός ιδεασμός.

Σε κάθε περίπτωση, το βέβαιο είναι ότι για τη συντριπτική πλειονότητα των κατοίκων αυτής της χώρας το μέλλον διαγράφεται ως απειλή και όχι ως υπόσχεση. Για τη συντριπτική πλειονότητα η οδύνη και η απόγνωση συνιστά καθημερινό βίωμα. Εξάλλου το έχουμε ήδη εμπεδώσει: από όπου πέρασε το ΔΝΤ καταγράφεται σημαντική επιδείνωση όλων των δεικτών υγείας και ψυχικής υγείας, με τoν Παγκόσμιo Οργανισμό Υγείας να προειδοποιεί με μειλίχιο ύφος: δεν θα πρέπει να εκπλαγούμε αν δούμε αύξηση των ψυχικών διαταραχών και αυτοκτονιών… Σε αυτή, λοιπόν, τη θρυμματισμένη κοινωνία απευθύνθηκε ο πρωθυπουργός της χώρας λοιδορώντας εν πολλοίς το πένθος της. Και αυτή σιώπησε και κατάπιε τη λύπη και την οργή της.

Προσαρμόσου σε μια ανίκητη πραγματικότητα…

«Η κοινωνική δυσφορία ονομάζεται εθνική κατάθλιψη», τονίζει στο UNFOLLOW ο ψυχίατρος πρώην διευθυντής του Ψυχιατρικού Νοσοκομείου Αττικής Θοδωρής Μεγαλοοικονόμου. «Εδώ και δεκαετίες τεκμηριωμένες διεθνείς έρευνες δείχνουν πως ο υποσιτισμός, η κακή διατροφή, οι κακές συνθήκες κατοικίας ή η έλλειψή της, η ανεργία, το διαζύγιο και εν γένει οι αποχωρισμοί αποτελούν αιτίες εμφάνισης αλλά και επιδείνωσης της ψυχοπαθολογίας του πληθυσμού. Η ανεργία προκαλεί συναισθηματική αστάθεια, κατάθλιψη, απελπισία, έλλειψη εμπιστοσύνης, καθήλωση και απάθεια. Σε μια έρευνα στο Λάνκασαϊρ της Σκωτίας τη δεκαετία του ’30, βρέθηκε ότι ομάδα ανθρώπων χαρακτηρισμένων ως χρόνιων σχιζοφρενών (των οποίων τα συμπτώματα παραλληλίζονται με αυτά των μακροχρόνια ανέργων) εξέφρασαν λιγότερο αρνητισμό και περισσότερη αισιοδοξία για το μέλλον από αντίστοιχη ομάδα ανέργων που επίσης ερευνήθηκε. Μια ολόκληρη κοινωνία ζει σε κατάσταση σοκ και δέους διαρκείας. Προσφεύγει κάποιος στον ψυχίατρο ή τον ψυχολόγο και απαριθμεί: Τα βλέπω όλα μαύρα, δεν μπορώ να κοιμηθώ, δεν θέλω πια τη ζωή μου, αισθάνομαι άχρηστος και ένοχος, έχω κρίσεις πανικού και φοβάμαι να βγω από το σπίτι. Επίσης οι σχέσεις μου στην οικογένεια περνούν σοβαρή κρίση, καθώς αδυνατώ να ανταποκριθώ στις ανάγκες τους. Και αυτό την ίδια ώρα που δηλώνει ότι είναι άνεργος ή ότι ζει με το άγχος της απόλυσης ή εργάζεται εκ περιτροπής, χρωστάει παντού και το σπίτι του απειλείται με κατάσχεση. Ποια θα πρέπει λοιπόν να είναι η θεραπευτική προσέγγιση; Προσαρμόσου σε μια αμετακίνητη πραγματικότητα;» επισημαίνει ο κ. Μεγαλοοικονόμου. Προσθέτει δε ότι δύο είναι τα κυρίαρχα μοτίβα που χρησιμοποιήθηκαν για την καλλιέργεια του φόβου και τον εξοβελισμό της όποιας αντίδρασης:

U49-Ioakeimidou-Theodore-Manolopoulos-SOOC-2«Πρώτον, η συλλογική ενοχοποίηση, όπως εκφράστηκε με τη χυδαιότητα της ρήσης “μαζί τα φάγαμε”. Εν ολίγοις, ως καταναλωτισμός περιγράφεται όποια κατάκτηση της μεταπολεμικής περιόδου των ευρύτερων κοινωνικών στρωμάτων. Πρόκειται για βασικό μηχανισμό αντιπαράθεσης και παράλυσης της όποιας συλλογικής αντίδρασης των εξίσου πληγέντων από την κρίση διαφόρων κοινωνικών ομάδων. Το δεύτερο αφορά στο βασικό μοτίβο της ΤΙΝΑ ή, άλλως, “δεν υπάρχει άλλη εναλλακτική”. Επομένως, υπακοή σε ό,τι απαιτηθεί από τους δανειστές, διαχέοντας έτσι το φόβο σε διαρκή βάση. Ως αποτέλεσμα τα άτομα οδηγούνται στην παθητική αποδοχή της πραγματικότητας, όπου μόνος του καθένας θα πρέπει να πορευτεί, χωρίς καμία δυνατότητα μεταμόρφωσής της. Κάπως έτσι η απουσία διεξόδου προκαλεί σοβαρή ψυχική δυσφορία, θυμό και πόνο συνήθως ανέκφραστο, που είθισται να στρέφεται κυρίως κατά του εαυτού», καταλήγει.

«Για ανέγγιχτο και άρρητο πόνο», κάνει λόγο από την πλευρά της και η Λίντα Καραλή, μία εκ των τεσσάρων επιστημονικά υπεύθυνων της συλλογικότητας «Συνύπαρξη», των λειτουργών ψυχικής υγείας, που εδώ και πέντε χρόνια παρέχουν εθελοντικά δωρεάν υποστήριξη σε ανέργους, μετανάστες, άστεγους φιλοξενούμενους σε ξενώνες, σε όσους διαβιούν κάτω από τα όρια της φτώχειας, σε κοινωνικά ιατρεία και άλλες συλλογικότητες. Παρέχουν επίσης ομαδικές και ατομικές θεραπείες ενώ λειτουργούν γραμμή βοήθειας.²

«Περισσότερο έντονα τον τελευταίο χρόνο έρχονται σε εμάς όχι απλά άνθρωποι σε απόγνωση, αλλά ανθρώπινα θρύψαλα. Μάλιστα μετά τη διενέργεια του δημοψηφίσματος και τις επακόλουθες πολιτικές εξελίξεις ο αριθμός των αιτημάτων για υποστήριξη εκτοξεύτηκαν», υπογραμμίζουν στο UNFOLLOW ο Παναγιώτης Ξουραφάς, η Ντέμυ Σταμουλή και η Ξένια Μυλωνάκη, που συγκροτούν την υπόλοιπη ομάδα των επιστημονικά υπεύθυνων της συλλογικότητας. Σύμφωνα με την ομάδα της «Συνύπαρξης», δύο είναι τα κυρίαρχα χαρακτηριστικά που απαντώνται στους προσερχόμενους για στήριξη: ο διαλυμένος οικογενειακός ιστός όπου η βία, είτε λεκτική, είτε ψυχολογική, είτε σωματική, κυριαρχεί καθώς και η έλλειψη κουλτούρας συλλογικότητας που καλλιεργείται τόσο στην οικογένεια όσο και από το εκπαιδευτικό σύστημα. «Αυτό που εν πολλοίς καλλιεργείται είναι η υπακοή και όχι η διάπλαση ενεργών πολιτών που γνωρίζουν να διεκδικούν τα δικαιώματά τους. Η έλλειψη επικοινωνίας με τους άλλους και κυρίως με τον εαυτό μας, η απουσία μηνυμάτων αυταξίας οδηγούν με ακρίβεια σε πολίτες μη ενεργούς με το συναίσθημα να έχει αποκοπεί από τη σκέψη. Αναπόφευκτα κάποια στιγμή η συσσωρευμένη οργή και ο έλεγχος του θυμού θα εκδηλωθούν σε κρίση πανικού και η απόσυρση στον εαυτό θα οδηγήσει σε κατάθλιψη», τονίζουν χαρακτηριστικά.

«Ψυχικά υγιής είναι ο άνθρωπος ο οποίος μπορεί να αγαπά και να εργάζεται», επισημαίνει υπενθυμίζοντας τη ρήση του Ζ. Φρόυντ ο Αλέξανδρος Λούντζης, κοινωνικός ανθρωπολόγος και διοικητικός υπεύθυνος του Ινστιτούτου Ψυχικής Υγείας Παίδων και Ενηλίκων, το οποίο από το 1995 παρέχει τις υπηρεσίες του σε τιμές κόστους. Ανα-φέρεται ιδιαίτερα στην εμπειρία των ομαδικών συνεδριών με νεαρά άτομα ηλικίας 18-28 ετών, αυτών που πλήττονται κατά μείζονα λόγο από την ανεργία και την κρίση προοπτικών. Οι νέοι που ο ορίζοντάς τους περιορίζεται σε μια περιστασιακή και άθλια αμειβόμενη εργασία, ενώ η οικογένεια στην οποία θα επιστρέψει δεν είναι αυτή που υποστήριζε τα μέλη της καθώς έχει περιπέσει σε κρίση, κατακερματισμό και διάλυση. Ο ψυχίατρος-ψυχολόγος και επιστημονικά υπεύθυνος του Ινστιτούτου Κώστας Παπακωνσταντίνου προσθέτει ότι «πρόκειται κυρίως για άτομα που διαχειρίζονται δυσκολότερα την απώλεια και τον αποχωρισμό: απώλεια εργασίας, εισοδημάτων και κοινωνικού στάτους». Ο ίδιος ως λειτουργός ψυχικής υγείας και στο Αιγινήτειο Νοσοκομείο μιλά για τις πολύμηνες λίστες αναμονής και την αποσάθρωση των δημόσιων υπηρεσιών με τους ασθενείς που στοιβάζονται στα ράντζα.

Κατακόρυφη αύξηση των περιστατικών κατάθλιψης και άγχους περιγράφει εκ μέρους του Μητροπολιτικού Κοινωνικού Ιατρείου του Ελληνικού (στο οποίο λειτουργούν επτά ψυχολόγοι) ο καρδιολόγος Γιώργος Βήχας. Και εν προκειμένω απαριθμούνται οι απώλειες: απώλεια της εργασίας, του εισοδήματος, της ασφαλιστικής κάλυψης.

«Πολλά περιστατικά με κρίσεις πανικού που προσφεύγουν στον καρδιολόγο καθώς θεωρούν ότι έχουν υποστεί έμφραγμα», τονίζει χαρακτηριστικά. «Στα έξι χρόνια της κρίσης τα περιστατικά έχουν διπλασιαστεί. Πρόκειται για υποτροπές παλαιότερων περιστατικών καθώς και πολλών νέων», επιβεβαιώνει στο UNFOLLOW ο διευθυντής του Κέντρου Ψυχικής Υγείας Βόλου, ψυχίατρος Μιχάλης Δικαιάκος.

…ή άλλαξέ την

«Η αλλαγή της πραγματικότητας θα έπρεπε να είναι ο καθοριστικός θερα-πευτικός παράγοντας», δηλώνει κατηγορηματικά ο ψυχίατρος Θοδωρής Μεγαλοοικονόμου. «Δηλαδή, η συνειδητή δράση με την ένταξη στην ψυχολογία της ομάδας που μάχεται μπροστά στον κίνδυνο του αφανισμού. Αυτό ακριβώς συνιστά την πεμπτουσία της ανθρωποποίησης του ανθρώπου, που τον κάνει δημιουργό και όχι υποχείριο της μοίρας του». Ο ίδιος παρέχει τις υπηρεσίες του εθελοντικά σε κοινωνικά ιατρεία στα Κάτω Πατήσια, στο Ίλιον και στην κατάληψη προσφύγων της Νοταρά στα Εξάρχεια.

«Η έμφασή μας δίνεται στην ανάταξη και τη θωράκιση της προσωπικότητας. Κυρίως στο σπάσιμο του κοινωνικού αποκλεισμού. Όπως εξηγούμε, το δάχτυλο του Θεού δεν δείχνει εσένα. Πολλοί άνθρωποι έχασαν τη δουλειά τους, έχουν χρέη, πήραν διαζύγιο. Μεγάλωσε το βήμα σου, δεν είσαι μόνος», σημειώνει ο κ. Λούντζης εκ μέρους του Ινστιτούτου Ψυχικής Υγείας. Στη «Συνύπαρξη» επισημαίνουν ότι κυρίως εστιάζουν στην επικοινωνία: «Είναι τόσο διαλυμένες οι οικογενειακές σχέσεις που επικεντρωνόμαστε στην ανάγκη επικοινωνίας μεταξύ τους και όχι βίας. Αντί να δέρνεστε μεταξύ σας, μιλήστε. Επιχειρούμε παράλληλα να αναδείξουμε τη γεωγραφία των σχέσεών τους. Πώς επιλέγετε; Πώς βλέπετε τον εαυτό σας μέσα στο κοινωνικό σύνολο, τι σας τρομάζει, τι σας πονάει; Καθορίστε τον εαυτό σας και κυρίως συνδεθείτε. Είναι ενδεικτικό ότι στις ομάδες μιλάει ένας και διαπιστώνεις ότι όλοι ταυτίζονται. Έτσι κοινωνικοποιούνται και ενεργοποιούνται».

Αυτό, προσθέτουν, εκδηλώνεται πιο δημιουργικά και στις ομάδες τέχνης που έχουν συγκροτηθεί στο πλαίσιο της «Συνύπαρξης». «Κυρίως να απαλείψουμε τα συναισθήματα ενοχής, ντροπής και θλίψης. Έτσι δίνουμε έμφαση στα όποια θετικά υπάρχουν στη ζωή των ατόμων, στην καλλιέργεια των επαγγελματικών δεξιοτήτων και βεβαίως στην κοινωνική ενεργοποίησή τους», δηλώνει ο κ. Βήχας.

Όμως τι γίνεται με τα παιδιά; «Πρόκειται για υγειονομική βόμβα. Τα παιδιά της κρίσης που σήμερα είναι 10-11 ετών μεγαλώνουν κατά βάση σε περιβάλλοντα με έντονο αρνητικό κλίμα, χωρίς χαμόγελο, χωρίς αγάπη και παιχνίδι. Η πραγματική γενοκτονία είναι ο θάνατος αυτών των ψυχών. Γι’ αυτό δημιουργήσαμε και τη θεατρική ομάδα για τα παιδιά. Για να πάρουν λίγη χαρά. Λέμε στους γονείς: Πέρα απ’ ό,τι συμβαίνει, μη στερήσετε το χαμόγελο στα παιδιά σας…»

Μόνος του καθένας είναι κανένας

Τη ρήση του Αντόνιο Πόρτσια «ο ένας είναι ένας μαζί με τους άλλους, μόνος του είναι κανένας» έχουν ως προμετωπίδα στη συλλογικότητα της «Συνύπαρξης». Όπως διαπιστώθηκε από μελέτες που διενεργήθηκαν από το ΕΚΠΑ και το ΕΚΚΕ το περασμένο καλοκαίρι, οι μόνοι που εκδήλωσαν χαρά κατά τη διάρκεια των μνημονιακών ετών ήταν αυτοί που συμμετείχαν σε συλλογικές δράσεις και κινήματα. Και αυτό καθώς «η εμπλοκή σε συλλογικές δράσεις, πέρα από τα θετικά συναισθήματα που προκαλεί, δημιουργεί και ένα υποστηρικτικό πλαίσιο, νιώθεις ότι δεν είσαι μόνος…» Και όπως σωστά τονίζει ο καρδιολόγος Γιώργος Βήχας, «θέλουν λαούς αδύναμους και αποδεκατισμένους ψυχολογικά. Αν το πετύχουν αυτό, θα έχουν κερδίσει».

Από τη «Συνύπαρξη» αλιεύουμε:

Ο άστεγος: Για τον 50χρονο Πέτρο τα πράγματα πήραν ανεξέλεγκτη τροπή. Ούτε τα μέλη της οικογένειάς του δεν γνώριζαν ότι έμεινε άνεργος. Όταν έχασε τη δουλειά του κατακλύστηκε από τέτοια συναισθήματα ενοχής, που άνοιξε την πόρτα και εξαφανίστηκε. Κατέληξε άστεγος. Όταν κάποια στιγμή λιποθύμησε από την πείνα, τον παρέπεμψαν στα συσσίτια του δήμου. Κάπως έτσι εντάχθηκε σε ξενώνα αστέγων. Τα συναισθήματα ντροπής, αυτοταπείνωσης και απόγνωσης ήταν τόσο ισχυρά που του προκάλεσαν εγκεφαλικό επεισόδιο. Έμαθε για τη «Συνύπαρξη» και ήρθε σε επαφή. Μετά την υποστηρικτική θεραπεία διεκδίκησε σύνταξη και επανασυνδέθηκε με την οικογένειά του.

Η άνεργη: Στη ζωή της 22χρονης Μαρίας κυριαρχεί η εγκατάλειψη. Οι γονείς της χωρίζουν λόγω της κρίσης. Κανένα πρόβλημα, η μητέρα βρίσκει νέο σύντροφο. Ωστόσο, στον νέο χάρτη των οικογενειακών σχέσεων η Μαρία περισσεύει. Και κάπως έτσι εξοστρακίζεται από το σπίτι. Τα πράγματά της πετάχτηκαν στο δρόμο. Το μόνο της στήριγμα, ένας παιδικός της φίλος. Τώρα εργάζεται.

Ο μετανάστης: Πολιτικοποιημένος Κούρδος με όλη την οικογένειά του οργανωμένη στο PKK και τα αδέλφια του στη φυλακή. Σε ηλικία 18 ετών ήρθε στην Ελλάδα για να αποφύγει τον εγκλεισμό του στη φυλακή. Στην κηδεία της μητέρας του δεν μπόρεσε να πάει. Σήμερα εργάζεται πουλώντας την εφημερίδα των αστέγων Σχεδία.

___

¹ Γραμμή βοήθειας για την κατάθλιψη, Μ. Οικονόμου κ.ά. Έρευνα ΕΠΙΨΥ, Ψυχιατρική Κλινική, Ιατρική Σχολή, Αιγινήτειο Νοσοκομείo.
² Γραμμή βοήθειας: 210 7237863

Οι φοιτητές πάσχουν από άγχος και κατάθλιψη

από enetpress

Υψηλά επίπεδα άγχους και κατάθλιψης στους φοιτητές του ανακάλυψε ο παιδίατρος και καθηγητής στην Ιατρική σχολή του πανεπιστημίου του Σεντ Λούις, Στιούαρντ Σλάβιν. Γι' αυτό το λόγο αποφάσισε να αλλάξει, μαζί με τους συνεργάτες του, το σύστημα που ακολουθούσαν. Για την ακρίβεια ο Σλάβιν κατήργησε τους βαθμούς στους πρωτοετείς, επέβαλε μίση μέρα αργίας κάθε δεύτερη βδομάδα και δημιούργησε μικρές ομάδες μελέτης ούτως ώστε να ενισχυθούν οι δεσμοί μεταξύ των φοιτητών. Το αποτέλεσμα; Να μειωθούν σημαντικά τα ποσοστά των φοιτητών που έπασχαν από κατάθλιψη.

Επίσης, ο δρ Σλάβιν εκπονώντας την παρόμοια έρευνα στο Γυμνάσιο Ιρβιγκτον της Καλιφόρνιας, διαπίστωσε πως το 80% των μαθητών έπασχε από άγχος ενώ το 54% παρουσίαζε βαριά συμπτώματα κατάθλιψης.

«Στους πρωτοετείς καταφέραμε να μειώσουμε το ποσοστό στο 8%. Μέτρια έως σοβαρά συμπτώματα άγχους έχουν μειωθεί στο 23% στους φοιτητές του πρώτου έτους» δηλώνει ο καθηγητής, ενώ καταλήγει πως «θέλαμε να επηρεάσουμε το πρόγραμμα σπουδών με έναν εντελώς διαφορετικό τρόπο για να αποκτήσουν οι φοιτητές καλύτερες δεξιότητες αντιμετώπισης και μείωσης των παραγόντων πίεσης από το περιβάλλον».

Σάββατο 9 Ιανουαρίου 2016

Ο άνθρωπος που σκεφτόταν «μην τυχόν»

από thepressproject

O αναπληρωτής καθηγητής Ψυχιατρικής του Πανεπιστημίου Αθηνών Γρηγόρης Βαλσαματζής, σε μια συνέντευξη του στην Καθημερινή το 2009, καταθέτει τη δραματική εμπειρία του, η οποία «περνάει στα ψιλά». «Άρχισα να παρατηρώ, λέει, ότι αυξάνονταν ραγδαία οι περιπτώσεις ασθενών οι οποίοι δεν εντάσσονταν σε καμία από τις «παραδοσιακές» κατηγορίες ασθενών. Δεν είναι καταθλιπτικοί, δεν είναι νευρωτικοί, δεν είναι σχιζοφρενείς»


Του Αντώνη Ανδρουλιδάκη

Ο Βαλσαματζής μιλά, ήδη από το 2009, για τους «οριακούς», μία σχετικά νέα ομάδα ασθενών, οι οποίοι χαρακτηρίζονται από έντονη αστάθεια στις διαπροσωπικές τους σχέσεις, στη συμπεριφορά τους, στα συναισθήματά τους, στην εικόνα που έχουν για τον εαυτό τους. Αυτή εκφράζεται συνήθως με έντονες εκδηλώσεις θυμού -προς τους άλλους ή προς τον εαυτό τους. «Οδηγούνται εύκολα σε αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές, όπως χρήση ουσιών ή αλκοόλ, αυτοτραυματισμούς ή ακόμα και στην αυτοκτονία, στην προσπάθειά τους να επιλύσουν το πρόβλημα που τους βασανίζει. Όπως η Χριστίνα, που πληγώνοντας τον εαυτό της, κάθε φορά που τσακωνόταν με τον πατέρα της, μετατόπιζε την εστία του πόνου της», εξηγεί.

«Η διαταραχή είναι εξαιρετικά κοινή, καθώς οι οριακοί ασθενείς αντιστοιχούν στο 20-30% των περιστατικών που φθάνουν στα εξωτερικά ψυχιατρικά ιατρεία. Οι περισσότεροι γιατροί δεν μπορούν ακόμα να «αναγνωρίσουν» αυτά τα περιστατικά -τα κατατάσσουν απλώς στους καταθλιπτικούς ή τους αυτοκτονικούς. Άλλος επιβαρυντικός παράγοντας είναι ότι αποτελούν εξαιρετικά δύσκολες περιπτώσεις ασθενών, αφού δεν συνεργάζονται εύκολα. Και αυτό δεν το αντέχουν ούτε οι γιατροί».

Και σήμερα; Τί γίνεται άραγε σήμερα; Πόσο έχουν αυξηθεί τα συγκεκριμένα περιστατικά; Κι ακόμη, τι γίνεται με τα περιστατικά που δεν τολμούν να φτάσουν ποτέ  στα εξωτερικά ιατρεία ή να χτυπήσουν την πόρτα ενός «ειδικού», αγνοώντας τόσο οι ίδιοι, όσο και ο περίγυρος τους, τη σοβαρότητα της κατάστασης τους. Ποιος είναι σήμερα ο επιπολασμός της διαταραχής αυτής στην ελληνική κοινωνία, μετά από μια μνημονιακή εξαετία;

Κανείς δεν ξέρει, κανείς δεν απαντά, κανείς δεν ασχολείται. Η προσωπική μου εμπειρία είναι πολύ δραματικότερη αυτών των διαπιστώσεων του καθ. Βαλσαματζή, καθώς η βασική αιτία εγκαθίδρυσης της οριακότητας συναρτάται, από όλες σχεδόν τις «σχολές» της ψυχολογίας, με το ανεκπλήρωτο της ανάγκης Ασφάλειας στην πολύ πρώϊμη παιδική ηλικία. Η απώλεια των γονιών, οι τραυματικοί αποχωρισμοί, μια συγκρουσιακή σχέση με τη μητέρα και ένας απών πατέρας, είναι το καλύτερο θερμοκήπιο για την «παγίδευση» του ατόμου στην Οριακή Διαταραχή. Και όλοι ξέρουμε πολύ καλά, από τη βιωμένη εμπειρία μας, τι συνέβη στη μεταπολιτευτική οικογένεια, αλλά και πόσο οι συνθήκες αυτές έχουν εκτροχιαστεί στην τελευταία περίοδο, αναπαράγοντας ένα τραγικό σπιράλ Οριακότητας, που θα βυθίζει όλο και πιο πολύ και τις επόμενες γενιές στη δίνη ενός αβάσταχτου εσωτερικού κενού.

Η άγνοια που επιθυμεί να εξωραϊσει το πρόβλημα, παρουσιάζοντας το ως μια «παραξενιά» ή ως μια χαρακτηρολογική ιδιομορφία, οι μονωμένες και εκλογικευμένες διαπροσωπικές σχέσεις, τα νεοελληνικά ταμπού σε σχέση με την ψυχική υγεία, είναι μερικοί από τους παράγοντες που δεν επιτρέπουν την «αποκάλυψη» και διαιωνίζουν το πρόβλημα.

Αλλά δεν μπορούμε άλλο να αποκρύπτουμε, ακόμη και από τον ίδιο μας τον εαυτό, τουλάχιστον τα βασικά κριτήρια που θα πρέπει να μας υποψιάσουν ότι δεν πρόκειται απλά για κάποια ιδιαιτερότητα του χαρακτήρα μας, αλλά για μια σοβαρή εσωτερική σύγκρουση, την οποία δεν ελέγχουμε.

Έτσι, θα μπορούσε κανείς μεταξύ των κριτηρίων, προειδοποιητικών «σινιάλων», να συμπεριλάβει:

α)τον διαρκή φόβο -ακόμη και της αντιληπτής- εγκατάλειψης και τον επώδυνο τρόπο με τον οποίο το άτομο προσπαθεί να την αποφύγει (εγκαταλείποντας πρώτο, μην τυχόν και εγκαταληφθεί),  γεγονός που οδηγεί σχεδόν πάντα σε επαναλαμβανόμενα μοτίβα εξαιρετικά ασταθών διαπροσωπικών σχέσεων. Και όλο αυτό μπορεί να διαμορφώνει μια εντελώς στρεβλή εικόνα για τον ίδιο τον εαυτό του ατόμου, που είναι «κακό» και «του αξίζει να τιμωρηθεί». Ο σεναριακός τρόπος σκέψης, που θυμίζει το γνωστό ανέκδοτο «αι….κι εσύ κι ο  γρίλος σου» είναι επίσης εντελώς χαρακτηριστικός, καθώς ένα μόνιμο «μην τυχόν», κινηματογραφεί την πραγματικότητα πριν καν αυτή βιωθεί ως εμπειρία.  

β)την παρορμητικότητα που μπορεί να εκδηλώνεται σε διάφορους τομείς της ζωής, όπως η επικίνδυνη οδήγηση, η χρήση ουσιών, η κατάχρηση του αλκοόλ, ο εθισμός στα τυχερά παιχνίδια, η σπατάλη χρημάτων, οι κρίσεις βουλιμίας, το σεξ χωρίς προφυλάξεις κ.λπ. Αυτή η παρορμητικότητα, μπορεί να φτάσει και μέχρι την αυτοκτονική συμπεριφορά.
 
γ) τις ιδιαίτερα ασταθείς σχέσεις, καθώς το άτομο μπορεί να εξιδανικεύει εύκολα κάποιον και το ίδιο εύκολα να τον υποτιμά στη συνέχεια.
 
δ) τις διακυμάνσεις των συναισθημάτων, καθώς ένας φαύλος κύκλος άγχους-λύπης-θυμού, ο πανικός, η οργή και η απόγνωση, εναλλάσσονται με διαστήματα καλής διάθεσης.

Πολύ περισσότερα σχετικά μπορεί να βρει κανείς αναζητώντας το λήμμα «Οριακή Διαταραχή Προσωπικότητας» ή «BorderlinePersonalityDisorder-BPD».

Αλλά πέρα απ’ όλα, σε μια κοινωνία που «νοσεί» σε όλα τα επίπεδα, είναι εξαιρετικά χρήσιμος ο ρόλος των γονιών σε σχέση με τα παιδιά τους, τόσο στο να αποτρέψουν την αναπαραγωγή του Οριακού μοντέλου, όσο και στο να το εντοπίσουν όσο γίνεται πιο έγκαιρα. Άλλο τόσο, είναι κρίσιμος ο ρόλος των συντρόφων, των φίλων αλλά και του στενού περιβάλλοντος, στο να κατορθώσει να «δει» το πρόβλημα, αποφεύγοντας να το κρύψει κάτω απ’ το χαλί της δύσκολης, έτσι ή αλλιώς, καθημερινότητας.

Μα πάνω απ’ όλα είναι πολύ σπουδαίο, και σίγουρα απαιτεί μεγάλη γενναιότητα και αυτογνωσία, να τολμήσει να αναγνωρίσει κανείς στον ίδιο του τον εαυτό τα πιθανά οριακά του χαρακτηριστικά και να ξεκινήσει το «μεγάλο ταξίδι της αναγέννησης» που του αξίζει.