"Νομοσχέδιο για τους «ακαταλόγιστους δράστες»: προς το καλύτερο ή το χειρότερο;"

από Πρωτοβουλία για ένα Πολύμορφο Κίνημα για την Ψυχική Υγεία


Συντάκτης: Θόδωρος Μεγαλοοικονόμου*


Μ΄ ένα νομοσχέδιο, με τίτλο «Μέτρα θεραπείας ατόμων που απαλλάσσονται από την ποινή λόγω ψυχικής ή διανοητικής διαταραχής», το οποίο, παρά τη σοβαρότητα και την πολυπλοκότητα του ζητήματος, τέθηκε σε δημόσια διαβούλευση μόλις για μια βδομάδα, τα αρμόδια Υπουργεία (Υγείας και Δικαιοσύνης) αποφεύγουν, για μιαν ακόμη φορά, να θίξουν το πρόβλημα στη ρίζα του, επιχειρώντας μιαν απλώς νέα, πιο νομότυπη και ιδρυματικά «αποτελεσματική» διαχείρισή του.
Μέχρι τώρα αυτό που κυριαρχεί σε ό,τι αφορά την αντιμετώπιση των ατόμων που έχουν διαπράξει αδίκημα, για το οποίο κρίνονται «ακαταλόγιστοι» λόγω ψυχικής (ή διανοητικής) διαταραχής, είναι μια κατάσταση πλήρους ανομίας και αυθαιρεσίας, ένα απαύγασμα αλληλοαναιρούμενων διαδικασιών ως η κανονικότητα του εν λόγω πεδίου. Οταν, πχ, ο νόμος  (αρ. 69 ΠΚ) προβλέπει ότι «το δικαστήριο διατάσσει την φύλαξη σε δημόσιο θεραπευτικό κατάστημα, εφόσον κρίνει ότι είναι επικίνδυνος για την δημόσια ασφάλεια», την ίδια στιγμή που δεν υπήρξε ποτέ το «δημόσιο θεραπευτικό κατάστημα» που, τουλάχιστον στο τυπικό μέρος, να λειτουργεί στη βάση των όρων της «φύλαξης» : οι έγκλειστοι «ακαταλόγιστοι» του αρ. 69 νοσηλεύονται στα τμήματα εισαγωγών του ψυχιατρείων από κοινού με όλους τους άλλους νοσηλευόμενους, ενώ ακόμα και το τμήμα των «ακαταλογίστων» του ΨΝΘ δεν πληροί τους όρους του, βάσει του νόμου, ειδικού «θεραπευτικού καταστήματος». Σημειωτέον ότι ο νόμος μιλάει για «φύλαξη», αλλά όχι για «θεραπεία», την οποία ακριβώς  αντιστρατεύονται οι όροι της φύλαξης.
Όταν, επομένως, δεν προβλέπεται, μεταξύ άλλων, η χορήγηση θεραπευτικών αδειών στους εν λόγω εγκλείστους (πράγμα που είναι αναπόσπαστο στοιχείο της θεραπείας τους), τη στιγμή που οι περισσότεροι ψυχίατροι χορηγούν, με άτυπες διαδικασίες, αυτές τις άδειες, με αποτέλεσμα κάποιοι από αυτούς να βρεθούν στο εδώλιο ως κατηγορούμενοι γιατί απλώς έκαναν το καθήκον τους ως θεραπευτές. Να σημειωθεί εν προκειμένω ότι, βάσει της υπάρχουσας νομοθεσίας, μόνο σε δυο κατηγορίες κρατουμένων δεν επιτρέπεται η άδεια, στους ενόχους εσχάτης προδοσίας και στους «ακαταλόγιστους» του αρ. 69!!! Βέβαια, μ΄ έναν άκρως αυθαίρετο τρόπο, η εφαρμογή του μέτρου αυτού επεκτείνεται σήμερα και σε άλλες κατηγορίες, προσδιοριζόμενων ως «επικίνδυνων», κρατουμένων, αλλά δεν είναι του παρόντος.
Μια άλλη από τις αντιφάσεις είναι η διαμονή πολλών εκ των «εγκλείστων» αυτών σε εξωνοσοκομειακές στεγαστικές δομές (ξενώνες, οικοτροφεία) ενώ δεν έχει αρθεί το μέτρο της φύλαξης - διαμένουν, δηλαδή, με απόφαση (και πολύ σωστά) του θεράποντος ψυχιάτρου και εν γνώσει των διοικήσεων των ψυχιατρείων, σε εξ’  ορισμού μη φυλασσόμενες δομές.
Τέλος, το αρ. 70 ΠΚ που προβλέπει ότι «η φύλαξη συνεχίζεται όσο χρόνο το επιβάλει η δημόσια ασφάλεια» (δηλαδή, με απόφαση του ψυχιάτρου ή του δικαστή μπορεί ο «ακαταλόγιστος» να κάτσει και εφ΄ όρου ζωής μέσα, πολύ περισσότερο απ΄ όσο αν έπαιρνε ποινή για το αδίκημά του), επισημαίνει, επίσης, ότι «κάθε τρία έτη το δικαστήριο…. αποφασίζει αν η φύλαξη θα εξακολουθήσει» και προσθέτει ότι «το ίδιο δικαστήριο μπορεί, όμως, οποτεδήποτε, με αίτηση του εισαγγελέα ή της διεύθυνσης του καταστήματος (δηλαδή, με την γνωμάτευση του ψυχιάτρου) να διατάξει την απόλυση εκείνου που φυλάσσεται». Πολλοί, όμως, δικαστές και εισαγγελείς (αλλά και ψυχίατροι) συνηθίζουν να θυμούνται μόνο τη φράση με τα τρία χρόνια, αλλά να «ξεχνούν» το υπόλοιπο του άρθρου, με αποτέλεσμα να απορρίπτονται (ή να μην εισάγονται) υποθέσεις όταν δεν έχουν παρέλθει τουλάχιστον τα τρία χρόνια.
Πλέον αυτών, στη διάρκεια του χρόνου, ορισμένοι, ενίοτε όλοι, οι έγκλειστοι του αρ. 69 έγιναν ανεπιθύμητοι στα ιδρύματα όπου «φυλάσσονται», είτε γιατί είναι δύσκολοι στην διαχείρισή τους (με έσχατη αιτία την απουσία κατάλληλης θεραπευτικής κουλτούρας και επαρκούς και κατάλληλα εκπαιδευμένου θεραπευτικού προσωπικού), είτε και γιατί καταλαμβάνουν, για απροσδιόριστη χρονικά περίοδο (ετών), κρεβάτια που θα μπορούσαν να διατίθενται για τις νέες εισαγωγές.
Το αίτημα «από τα κάτω» (ψυχίατροι και προσωπικό των ψυχιατρείων) και η επεξεργασία «από τα πάνω» (πανεπιστημιακοί της ψυχιατροδικαστικής και στελέχη/σύμβουλοι των διαδοχικών ηγεσιών του Υπουργείου) ήταν η δημιουργία «ειδικού χώρου» για τον εγκλεισμό τους. Όχι μια εναλλακτική προσέγγιση στην πολυπλοκότητα του προβλήματος, αλλά ένας άλλος χώρος.
Και έρχεται τώρα αυτό το νομοσχέδιο να δώσει «απαντήσεις» σε όλα αυτά. Αυτό που κάνει, είναι, διατηρώντας την ουσία, και επί του εδάφους του υπάρχοντος συστήματος, να θεσμοθετεί δομές και διαδικασίες «διαβαθμισμένης επικινδυνότητας».
Κάποιοι ασθενείς θα εισάγονται σε «ειδικό τμήμα δημόσιου ψυχιατρικού νοσοκομείου γενικού νοσοκομείου». Εχουμε, δηλαδή, την ίδρυση «δικαστικού ψυχιατρείου», έστω με λίγες κλίνες, όπως αναφέρεται (αυτό, όμως, είναι όπως πάντα, σχετικό, γιατί όλα αυτά αρχίζουν με «λίγες» κλίνες που μετά πολλαπλασιάζονται - η ιδρυματική ιστορία είναι πολύ εύγλωττη επί του προκειμένου), καθώς, μάλιστα, θα είναι, για την λειτουργία του, υπό την εποπτεία εισαγγελέα. Ισως, μάλιστα, να επιλεγεί και η γραμμή για πολλά «μικρά» δικαστικά ψυχιατρεία, αν και λίγο δύσκολο- ίσως το πολύ δυο.
Είναι ενδιαφέρουσα η φρασεολογία του νομοσχεδίου για την στελέχωσή τους,  ότι «η θεραπευτική ομάδα αποτελείται κυρίως από ψυχιάτρους, νοσηλευτές, ψυχολόγους, κοινωνικούς λειτουργούς…». Το «κυρίως» τι χρειάζεται;. Μήπως θα είναι και άλλοι, δηλαδή, πρωτίστως φύλακες; Κι΄ αμέσως παρακάτω : «το διοικητικό και λοιπό προσωπικό… λαμβάνει την κατάλληλη εκπαίδευση…». Πού ακούστηκε τμήμα ψυχιατρείου (ή γενικού νοσοκομείου) με «λίγες κλίνες» (τι είναι το «λίγες» για τους συντάξαντες; πέντε, δέκα ή εκατό;) να έχει και δικό του διοικητικό προσωπικό; Αρα, για κάτι άλλο πρόκειται εδώ. Και επίσης, το «λοιπό προσωπικό», είναι αυτό που κρύβεται πίσω από το άνωθεν «κυρίως», δηλαδή, φύλακες, φρουροί κοκ;
Κι αν υπάρχει το «ειδικό τμήμα», τότε γιατί προτείνεται εκτέλεση του μέτρου ασφαλείας και σε κανονικό ψυχιατρικό τμήμα (όπως και τώρα δηλαδή); Προφανώς αυτό θα αφορά τους πιο «διαχειρίσιμους» ασθενείς, που, όμως, σύμφωνα με την φρασεολογία του νομοσχεδίου, θα «τοποθετούνται» εκεί - δεν θα είναι για νοσηλεία (αυτονόητη όταν και για όσο χρειάζεται), αλλά για επ΄ αόριστον παραμονή, απλώς γιατί θα είναι πιο «καλοί και ευπειθείς».
Τέλος, υπάρχει το «κερασάκι», η δυνατότητα για υποχρεωτική θεραπεία και ψυχιατρική παρακολούθηση, στα εξωτερικά Ιατρεία, από Κέντρο Ψυχικής Υγείας, ή Κινητή Μονάδα. Με τη λογική του εξωτερικού ιατρείου (με την μερικότητα της αντιμετώπισης των αναγκών  που την διακρίνει, τον συνταγογραφικό της χαρακτήρα κλπ) τελείως ανεπαρκή - όχι μόνο γι΄ αυτές τις περιπτώσεις, αλλά και για το είδος της φροντίδας που προσφέρεται στην κανονική «πελατεία» του. Με τα ΚΨΥ, που θα ήταν η ενδεδειγμένη λύση - στο βαθμό που θα έκαναν ολοκληρωμένη κοινοτική φροντίδα - να είναι από ανύπαρκτα έως άκρως υποστελεχωμένα και υπολειτουργικά. Και τις Κινητές Μονάδες, που ανήκουν όλες σχεδόν σε ΜΚΟ, να είναι, επίσης,  υποστελεχωμένες,  με επισκέψεις που ενίοτε, σε κάποια μέρη, μπορεί να φτάσουν να γίνονται μόλις μια φορά το μήνα.
Είναι τελείως ασαφές με ποια κριτήρια θα επιλέγεται το είδος της δομής για την εκτέλεση του μέτρου ασφάλειας (αν και είναι προφανές ότι έχει να κάνει με το πόσο «επικίνδυνος» και «δύσκολος» κρίνεται ο «δράστης»), αλλά σε κάθε περίπτωση, σύμφωνα με το άρθρο 12 του νομοσχέδιου, είναι ο εισαγγελέας που επιλέγει όχι μόνο την πιο κοντινή στον τόπο κατοικίας, αλλά και αυτήν που «κρίνεται καταλληλότερη».
Υπάρχει η πρόβλεψη ότι θα μπορεί ο εγκλεισμός στο «ειδικό τμήμα» στο νοσοκομείο να αντικαθίσταται από την «υποχρεωτική θεραπεία» εκτός (αν και δεν φαίνεται κάπου ότι αυτό θα μπορούσε να κριθεί από την αρχή ως το πιο κατάλληλο μέτρο), ενώ το μόνο θετικό στο όλο νομοσχέδιο είναι ότι, επιτέλους, θα μπορούν να δίνονται θεραπευτικές άδειες - αν και, ακόμα και εδώ, υπάρχει ο άνωθεν έλεγχος, καθώς η χορηγούμενη άδεια θα πρέπει να τίθεται υπόψιν του αρμόδιου εισαγγελέα.
Αυτές οι διατάξεις καταλήγουν, ωστόσο, να λειτουργούν εξωραϊστικά καθώς έρχονται να συνοδέψουν μια πρωτοφανή κατασταλτική πολιτική που εισάγεται για πρώτη φορά μέσω νομοθεσίας. Για πρώτη φορά, δηλαδή, αναφέρεται σε νόμο η έγκριση της πρακτικής της μηχανικής καθήλωσης και της απομόνωσης, με όλα τα προσχηματικά περιτυλίγματα περί τήρησης πρωτοκόλλου, ως η έσχατη λύση κλπ. Οπως μάλιστα προβλέπεται στο άρθρο 11, το «ειδικό τμήμα» θα «διαθέτει την κατάλληλη υλικοτεχνική υποδομή και εξοπλισμό…».
Γνωρίζουμε πώς τηρούνται τα πρωτόκολλα σε όλες τις ψυχιατρικές μονάδες νοσηλείας (και όχι μόνο), με τον γιατρό, ενίοτε, απλώς να υπογράφει διεκπεραιωτικά την ανανέωση της εντολής για καθήλωση, με τις εντολές για τη τέλεσή της από τηλεφώνου, με τους όχι σπάνιους θανάτους μηχανικά καθηλωμένων ασθενών-των οποίων η αιτία θανάτου είναι η μηχανική καθήλωση. Υπήρξε, πρόσφατα, τέτοιο περιστατικό στο Δαφνί. Γνωρίζουμε, επίσης, για ασθενή του αρ. 69 επί μήνες καθηλωμένο.
Είναι αυτή η πάγια, συστατική της φύσης της, πρακτική μιας κυρίαρχης ψυχιατρικής, που ποτέ δεν μεταρρυθμίστηκε και ποτέ δεν άλλαξε - πρακτική η οποία εφαρμόζεται σε ένα μεγάλο ποσοστό των καθημερινά εισαγόμενων στις ψυχιατρικές μονάδες για νοσηλεία, που σε ποσοστό πάνω από 60% είναι ακούσια νοσηλευόμενοι (αν και, ενίοτε, ακόμα και εκούσιοι καθηλώνονται). Τώρα έχουμε και την πρώτη νομοθετικού χαρακτήρα επιδοκιμασία αυτών των βάρβαρων πρακτικών – όταν, πχ, υπάρχουν εναλλακτικά  παραδείγματα, όπως η περίπτωση της νομαρχίας Friuli-Venezia-Giulia στην Ιταλία, που εξέδωσε πρόσφατα οδηγία για κατάργηση των μηχανικών καθηλώσεων σε όλες τις νοσοκομειακές και προνοιακές μονάδες. Δε λέμε να γίνουμε «Τεργέστη», αλλά, τουλάχιστον, ας μη κατοχυρώνουμε νομοθετικά αυτές τις πρακτικές. Το ότι το κάνουμε, σημαίνει ότι υπάρχει μια πολιτική προς αυτή την κατεύθυνση. Μια πολιτική που συγκροτείται σωρεύοντας ως υλικά της αδιέξοδες και απελπιστικές καταστάσεις μέσα στα ψυχιατρεία και τα κάνει νόμους, δίνοντας νομική υπόσταση και κατοχύρωση στην βαρβαρότητα που ασκείται καθημερινά - αντί να επιδιώκει την επινόηση, την έμπρακτη άσκηση και την νομοθέτηση εναλλακτικών απαντήσεων, που υπάρχουν.
Η γραμμή στην οποία κινείται το νομοσχέδιο γίνεται ακόμα πιο αποκρουστική όταν αναφέρεται, στο άρθρο 16, στη στείρωση και στη λοβοτομή, για τις οποίες λέει ότι «απαγορεύονται απολύτως… όπως και άλλες ανάλογες θεραπείες και επεμβάσεις οι οποίες προκαλούν μη αναστρέψιμες καταστάσεις στην υγεία του ατόμου, κυρίως όταν αυτό δεν είναι ικανό να δώσει ελεύθερη συναίνεση κατόπιν ενημέρωσης». Δηλαδή, μπορεί το άτομο να επιλέξει τη λοβοτομή ή τη στείρωση, που, κατά τους νομοθέτες, μπορούν να γίνονται, είναι νόμιμες επεμβάσεις, αρκεί να το άτομο να το θέλει. Να υπάρχει “informed consent”. Από τη μια, το νομοσχέδιο αποδέχεται αυτές τις δολοφονικές πρακτικές ως νόμιμες ιατρικές πρακτικές και, από την άλλη, αφήνει, τάχατες, την ευθύνη επιλογής στον ασθενή, που γνωρίζουμε κάτω από ποιές συνθήκες μπορεί να βρίσκεται και να αποφασίζει στο ως άνω περιγραφόμενο «ειδικό τμήμα» (και όχι μόνο σ΄ αυτό) και πώς, ταυτόχρονα, του αποσπάται το «informed consent” - όχι μόνο γι΄ αυτό αλλά και για πολλά πράγματα.
Οπως ήδη ειπώθηκε, το νομοσχέδιο αυτό δεν κάνει άλλο από το να προσπαθεί να κανονικοποιήσει την υπάρχουσα ανομία δίνοντάς της νομική υπόσταση, κάνοντας την ανομία νόμιμη,  με τις όποιες εκσυγχρονιστικές διατάξεις και κυρίως φράσεις ως απλό σερβίρισμα μιας πιο ασφυκτικής διαχείρισης αυτού που κοινωνικά κατασκευάζεται ως «επικινδυνότητα» - ως ιδιότητα του ατόμου και όχι ως αυτού που πραγματικά είναι : προϊόν κοινωνικών σχέσεων, μιας κατάστασης και όχι του ατόμου. Μοιάζει να μιμείται, αλλά με τα γνωστά ελληνικά δεδομένα, από τη μια, το βρετανικό μοντέλο με τις δομές «διαβαθμισμένης επικινδυνότητας» (high security, medium security, low security) και, από την άλλη, να εισάγει την δυνατότητα υποχρεωτικής θεραπείας στην κοινότητα, περισσότερο ως λεκτική συνοδεία πιο κλειστών και κατασταλτικών θεσμών, όπως το «ειδικό τμήμα».
Παρόλο που θέτει ανώτατο όριο χρονικής διάρκειας για το μέτρο ασφάλειας, αυτό θα μπορεί να ανανεώνεται ανάλογα με την εκάστοτε δικαστική απόφαση (αλλά αυτό δεν γίνεται, στην πράξη, και τώρα;) και να συνεχίζεται επ΄ άπειρον, έστω και υπό την μορφή των κανονισμών της «υποχρεωτικής θεραπείας».
Ακόμα και σε αυτούς που κρίνονται με μειωμένο καταλογισμό, προβλέπεται, στο βαθμό που δεν υπάρχει αναστολή εκτέλεσης της ποινής, η παραμονή τους στο γνωστό «ψυχιατρείο» του Κορυδαλλού, ενώ δεν προβλέπεται η εκτέλεση της ποινής τους με εναλλακτικούς τρόπους, εκτός των φυλακών (πόσο μάλλον για τους «ακαταλόγιστους»). Οταν υπάρχει αναστολή εκτέλεσης της ποινής, θα μπορεί να βρεθούν στις δομές που θα υπάρχουν για τους «ακαταλόγιστους», στο βαθμό που κρίνονται (και πόσο) «επικίνδυνοι». Η μέχρι τώρα εμπειρία από τις ασκούμενες πρακτικές είναι ότι πολλοί με μερικό καταλογισμό, που μπαίνουν στο ψυχιατρείο του Κορυδαλλού, αποφυλακίζονται, όταν λήξει η ποινή τους, από αυτό και πετιούνται στο δρόμο. Δεν φαίνεται ν΄ αλλάζει κάτι επί του πρακτέου με το νέο νομοσχέδιο.
Φυσικά, το νομοσχέδιο δεν ακουμπάει το ζήτημα από το οποίο θα έπρεπε να ξεκινήσει όποιο εγχείρημα θα αποσκοπούσε ν΄ αλλάξει, έστω και στο ελάχιστο, την υπάρχουσα κατάσταση. Και αυτό αφορά την εννοιολογική αποδόμηση (καθώς και των θεσμικών συμπαρομαρτούντων) της «επικινδυνότητας», της ανικανότητας και του «ακαταλόγιστου». Η όποια αλλαγή στο εν λόγω πεδίο μπορεί να αποχτήσει ουσιαστική βάση μόνο στο βαθμό που αμφισβητείται το «ακαταλόγιστο» ως μια μορφή απο-υποκειμενοποίησης του ψυχικά πάσχοντος ατόμου. Μπορούμε να μιλάμε το πολύ για «μερικό καταλογισμό», αλλά το «ακαταλόγιστο» δεν θα έπρεπε ν΄ ανήκει στην ψυχιατρική. Μπορεί να υπάρχει σε μιαν οργανική εγκεφαλική βλάβη, σε μια συγχυτική κατάσταση του προσώπου, βιολογικής αρχής, αλλά όχι στην ψυχική αρρώστια.
Μάλιστα, σ΄ αυτή την κατεύθυνση, ουσιαστικό ρόλο παίζει ο τρόπος που γίνονται και συντάσσονται οι πραγματογνωμοσύνες - κάτι στο οποίο δεν γίνεται καμιά αναφορά στο νομοσχέδιο, αν και είναι στη βάση αυτών που καθορίζεται η τύχη του ατόμου. Θα αναφέρονται, ως συνήθως, απλώς στην αφηρημένη οντότητα μιας διάγνωσης που εξηγεί τα πάντα, στη βάση του κοινωνικού (αλλά και ψυχιατρικού) στερεότυπου μιας (ανύπαρκτης) γραμμικής σχέσης ανάμεσα στην ψυχική αρρώστια και την επικινδυνότητα, ή σε μια ιστορία ενός υποκειμένου αναπάντητων αναγκών και αγνοημένων δικαιωμάτων;
Στη βάση των ανωτέρω, η αναγνώριση του ψυχικά πάσχοντος δράστη ως υποκειμένου με πλήρη δικαιώματα, μεταξύ άλλων και του δικαιώματος να σταθεί μπροστά στο δικαστήριο και να κριθεί για την όποια πράξη του, η εισαγωγή και η συγκεκριμένη εφαρμογή των εναλλακτικών (εκτός φυλακής) ποινών, συνδέεται όχι με καταστήματα κράτησης (με συνθήκες που, όπως έχει δείξει η εμπειρία, καταλήγουν πάντα χειρότερα από φυλακές), αλλά με τη δημιουργία κοινοτικά βασισμένων υπηρεσιών ψυχικής υγείας που θα μπορέσουν να τον ακούσουν, να διατρέξουν την ιστορική του διαδρομή, να κατανοήσουν και να απαντήσουν στις ανάγκες του, αναλαμβάνοντας με ολοκληρωμένο τρόπο την θεραπευτική του φροντίδα - με την υποχρεωτική, όσο διαρκεί το «μέτρο ασφάλειας», εφαρμογή της. Μια μορφή επιτηρούμενης ελευθερίας συνδεδεμένης μ΄ ένα θεραπευτικό πρόγραμμα.
Αλλά αυτό θα προϋπέθετε την ριζική αμφισβήτηση του κυρίαρχου ψυχιατρικού παραδείγματος, και ταυτόχρονα του τρόπου συγκρότησης και λειτουργίας του ποινικού/δικαστικού συστήματος, η «ιερά συμμαχία» των οποίων δεν μπορεί να υπάρξει, εν προκειμένω, χωρίς τον κεντρικό χαρακτήρα του «ειδικού τμήματος».
Με το ψυχιατρείο του Κορυδαλλού, μετά την «αναβάθμισή» του με την ένταξή του στο ΕΣΥ, ν΄ αποτελεί έναν πολύ πιθανό, και ταυτόχρονα πολύ οικονομικό, προορισμό.

*ψυχίατρος

ΧΑΪΔΑΡΙ: 3 ΜΑΡΤΙΟΥ 2017 ΩΡΑ 19:00 Εκδήλωση-συζήτηση "Λέρος, μια ζωντανή αμφισβήτηση της κλασικής ψυχιατρικής"

Αφήστε κάτω το κινητό και μειώστε το άγχος!

από runnfun



Σε μια κοινωνία υψηλότατης πίεσης το άγχος δείχνει συχνά ως κάτι αναπόφευκτο. Ωστόσο είναι σημαντικό να καταφέρετε να το διαχειρίζεστε ώστε να αποφύγετε διάφορα προβλήματα που αφορούν την υγεία σας. Το στρες είναι δυνατό να προκαλέσει κατάθλιψη, υψηλή αρτηριακή πίεση και διαβήτη τύπου 2.

Πως θα καταφέρετε να το υπερνικήσετε; To πρώτο βήμα έχει να κάνει με το να εντοπίσετε τι είναι αυτό που προκαλεί το αίσθημα της πίεσης και στην συνέχεια θα μάθετε πώς θα καταφέρετε να την διαχειριστείτε.

Στόχος είναι να ελέγχουμε εμείς το άγχος και όχι να καθοδηγεί εκείνο εμάς. Ακολουθήστε τις παρακάτω συμβουλές για να ελέγξετε το άγχος με έναν πιο αποτελεσματικό τρόπο.

1.Αφήστε κάτω το κινητό τηλέφωνο

Τα κινητά σήμερα είναι μέρος της καθημερινότητας. Με αυτά επικοινωνούμε, βγάζουμε φωτογραφίες, κρατάμε υπενθυμίσεις, τα χρησιμοποιούμε στην εργασία, ωστόσο έχουν συχνά αρνητικές επιδράσεις στην ψυχική υγεία. Έρευνες έχουν δείξει πως η αυξημένη χρήση τέτοιων συσκευών συνδέεται με ψυχολογικά προβλήματα και έλλειψη επικοινωνίας  στο οικογενειακό περιβάλλον.

2.Βάλτε στοπ στις χρονοτριβές

Με το αναβάλετε διάφορες υποχρεώσεις για μια μεταγενέστερη ημερομηνία μπορεί να δημιουργήσει άγχος και να επηρεάσει αρνητικά της ψυχική σας υγεία. Περιορίστε την αναβλητικότητα που σας διακρίνει σε πολλά πράγματα βάζοντας ένα συγκεκριμένο πρόγραμμα σε εφαρμογή, μην ξεχνάτε να κοιμάστε επαρκώς και προσπαθήστε να έχετε γύρω σας άτομα που σας εμπνέουν.

3.Φροντίστε την υγεία σας

Αρχίστε να ψάχνετε τι προκαλεί το αίσθημα άγχους γιατί μόνο έτσι θα μάθετε να το ελέγχετε. Είναι σημαντικό να προσέχετε τον εαυτό σας- κοιμηθείτε σωστά, τρώτε υγιεινά, κάντε γυμναστική, πάρτε βιταμίνες, να έχετε μια θετική αντίληψη για τα πράγματα και δοκιμάστε τον διαλογισμό.

4.Κοιμηθείτε επαρκώς

Ύπνος και άγχος είναι δύο πράγματα αλληλένδετα. Όταν δεν κοιμάστε αρκετέ, έχετε θέματα μνήμης και αυτό σας αγχώνει. Επίσης επηρεάζεται το ανοσοποιητικό σύστημα και η συνολική σας απόδοση. Δοκιμάστε να πέσετε στο κρεβάτι λίγο νωρίτερα προκειμένου να αποφύγετε όλα τα προαναφερθέντα.

5.Δείτε την θετική όψη των πραγμάτων

Εξαλείψτε το άγχος με την θετική σκέψη. Σύμφωνα με την κλινική Mayo, η θετική σκέψη αυξάνει το προσδόκιμο ζωής, μειώνει τον κίνδυνο κατάθλιψης και συμβάλει στην σωματική και ψυχική ευεξία.

6.Δοκιμάστε φυσικές συνταγές

Αντί να καταφεύγετε σε συνταγογραφούμενα φάρμακα για την καταπολέμηση τους άγχους, δοκιμάστε φυσικές θεραπείες. Είναι ασφαλές, φθηνό και αποτελεσματικό. Επιλέξτε το πράσινο τσάι, το μελισσόχορτο, την ρίζα του Κάβα , την βαλεριάνα και το χαμομήλι ώστε να μειώσετε τα επίπεδα του στρες.

Το αδύνατο που έγινε δυνατό

από εφημερίδα των συντακτών

Αυτό που είναι ο τρόφιμος του ψυχιατρείου είναι αυτό στον οποίο τον έχει μετατρέψει το ψυχιατρείο

Στον Σύλλογο Ελλήνων Αρχαιολόγων επικρατεί το αδιαχώρητο κατά την παρουσίαση του βιβλίου του ψυχίατρου Θόδωρου Μεγαλοοικονόμου «Λέρος - Μια ζωντανή αμφισβήτηση της κλασικής ψυχιατρικής».

Οι πρωταγωνιστές της αποϊδρυματοποίησης του ψυχιατρείου είναι εκεί για να συνομιλήσουν με το κοινό.

Η αναδρομή στην εμπειρία της Λέρου, αν και ανολοκλήρωτη, υπήρξε· ήταν δυνατή· έγινε.

Μια εμπειρία ριζικού μετασχηματισμού του ψυχιατρικού θεσμού καθώς και των κοινωνικών στάσεων.

Εκεί και τότε, αποκαταστάθηκαν τα ανθρώπινα δικαιώματα σε έναν πληθυσμό που αφού διαγνώστηκε, κρίθηκε επικίνδυνος προκειμένου να νομιμοποιηθεί ο εγκλεισμός του σε χώρους απομόνωσης και άσκησης βίας, σε χώρους κοινωνικού και φυσικού θανάτου για χιλιάδες συνανθρώπους μας: στα ψυχιατρεία.

Τον Δεκέμβριο του 1981, στο Ελληνογαλλικό Συμπόσιο Κοινωνικής Ψυχιατρικής, η ομάδα των γιατρών της Λέρου, όπως έμεινε στην ιστορία, καταγγέλλει την κατάσταση στο ψυχιατρείο του νησιού διεκδικώντας παράλληλα τη διακοπή των διακομιδών και την οριστική κατάργησή του.

Η ιδιότυπη ομερτά που είχε επιβληθεί σπάει και το πρόβλημα δημοσιοποιείται και διεθνοποιείται.

Η εφημερίδα Observer κυκλοφορεί με πρωτοσέλιδο τίτλο «Το ένοχο μυστικό της Ευρώπης».

Για πολλούς η Λέρος, όταν προέκυψε ως εθνική ντροπή, ταυτιζόταν με το αδύνατο της αλλαγής.

Κι όμως, όπως προφητικά σημείωνε ο ψυχίατρος της αποϊδρυματοποίησης Φράνκο Μπαζάλια, «το σημαντικό είναι ότι δείξαμε πώς το αδύνατο μπορεί να γίνει δυνατό. Δέκα, δεκαπέντε, είκοσι χρόνια πιο πριν ήταν αδιανόητο ότι το ψυχιατρείο θα μπορούσε να καταστραφεί. Αλλωστε μπορεί τα ψυχιατρεία να είναι και πάλι κλειστά και ακόμη πιο κλειστά από πριν. Δεν το ξέρω αυτό. Αλλά με όλους τους τρόπους αποδείξαμε ότι μπορούμε να αντιμετωπίσουν τον τρελό με διαφορετικό τρόπο, και αυτή η μαρτυρία είναι θεμελιακή».

Η Λέρος, όπως αναφέρει χαρακτηριστικά στο βιβλίο του ο ψυχίατρος Θοδωρής Μεγαλοοικονόμου, εκ των πρωταγωνιστών του θαύματος που συντελέστηκε στο νησί:

«... ήταν πραγματικά όχι ένας τόπος αλλά ένας τρόπος. Ενας τρόπος που επιβλήθηκε και εφαρμόστηκε σε έναν τόπο. Ο τρόπος δηλαδή λειτουργίας της κυρίαρχης ψυχιατρικής.

Μπορεί η κατάληξη στη Λέρο να ήταν η εγκατάλειψη, ο μαρασμός και η ερήμωση, μπορεί το κυρίαρχο ψυχιατρικό σύστημα σήμερα να οχυρώνεται πίσω από τις πιο κατασταλτικές πλευρές του, ωστόσο υπάρχουν ντοκιμαντέρ που αποτύπωσαν την εμπειρία της Λέρου, τα οποία δείχνουν πρόσωπα από το περίπτερο των “γυμνών”, το περίπτερο των απολύτως “ανίατων” να ζουν εν συνεχεία, ντυμένοι κανονικά, σε προστατευόμενο διαμέρισμα μέσα στην κοινότητα».

Οι αζήτητοι

Οι γκρίζες ρόμπες

To 1965, η Αποικία Ψυχοπαθών, που λειτουργεί από το 1958, μετονομάζεται σε Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Λέρου.

Το υπουργείο Υγιεινής με έγγραφό του ζητά από τα ψυχιατρεία να ετοιμάσουν καταστάσεις ασθενών για άμεση μεταφορά στη Λέρο, για να αντιμετωπιστεί η υπερπληρότητά τους.

Βασικό κριτήριο για την επιλογή των προς μεταφορά ασθενών τίθεται η ύπαρξη ή όχι σχέσεων με το οικογενειακό περιβάλλον.

Ετσι, όσοι δεν έχουν επισκεπτήριο για πάνω από ένα χρόνο εντάσσονται στη λίστα των «αζήτητων».

Οι πρώτοι ασθενείς στοιβάζονται στο προαύλιο. Σαν ταυτότητά τους έχουν καρφιτσωμένο στο πέτο τον αριθμό τους από την ιματιοθήκη του νοσοκομείου.

Κανένας δεν ρωτήθηκε αν ήθελε να φύγει. Ελάχιστοι διαμαρτύρονται· οι περισσότεροι ακολουθούν παθητικά.

Τους φορτώνουν σε στρατιωτικά αυτοκίνητα και από τον Σκαραμαγκά τούς επιβιβάζουν σε οχηματαγωγά για τη Λέρο.

Καθ' οδόν οι καρφιτσωμένοι αριθμοί χάνονται· όταν φτάνουν είναι μια ομάδα ανώνυμων, χωρίς καν την ονομαστική τους ταυτότητα.

Στο περίπτερο 16, το περίπτερο των «Γυμνών», συγκεντρώνονται τα πιο βαριά περιστατικά, «κυρίως διανοητικά καθυστερημένων, που βασικό τους χαρακτηριστικό είναι ότι αδυνατούν να αυτοεξυπηρετηθούν, με ακράτεια ούρων και κοπράνων, που σκίζουν τα ρούχα τους, αυτοτραυματίζονται και αλληλοτραυματίζονται, στοιβαγμένοι σε έναν περιορισμένο χώρο. Επιτηρούνται από τον φύλακα ή πίσω από μια κλειστή πόρτα, χωρίς αντικείμενα. Η ιδρυματική τους διαβίωση φτάνει στα τριάντα-σαράντα χρόνια, ενώ πολλοί έχουν περάσει τη ζωή τους σε διάφορα ιδρύματα από μικρά παιδιά».*

Η Εφη Σκλήρη, αγροτική γιατρός τότε στη Λέρο, από την ομάδα που προέβη στις δημόσιες καταγγελίες, περιγράφει για το περίπτερο 9 των επίσης βαριών περιστατικών:

«70 άνθρωποι γυμνοί μέσα στη βρωμιά. Σκοτάδι και πριονίδι στο πάτωμα. Αλλοι κάθονται ανακούρκουδα και τρώνε μέσα από τσίγκινα πιάτα... οι δεμένοι τρώνε έτσι όπως είναι δεμένοι...».

Επίσης:

«Ενα ποσοστό 60% αρρώστων ήσαν μονίμως ξυπόλητοι. Ολοι ήσαν κουρεμένοι με την ψιλή για να προστατεύονται από παράσιτα... Η σίτιση γινόταν σε τραπεζαρία με πάγκους, σε ορισμένα τμήματα χωρίς καν κουτάλια. Τα τρόφιμα χορηγούνταν στο ίδρυμα με ολιγοπωλιακούς όρους... Η ποιότητα ήταν κακή. Οι εγκαταστάσεις αποχέτευσης και καθαριότητας ήσαν ποσοτικά ανεπαρκείς και ποιοτικά άθλιες...

Ο κάθε εφημερεύων καλείται να διευθετήσει κάποια συμπλοκή και να περιθάλψει όσα προκύπτουν από αυτή, π.χ. συρραφή δαγκωμένου αυτιού ή ξυλοδαρμό με αλυσίδα αρρώστου από νοσοκόμο».

Οπως σημειώνει ο κ. Μεγαλοοικονόμου, «στη Λέρο οι μάζες των ανθρώπων που ξεμπουκάρουν από τις μπουκαπόρτες των αρματαγωγών στα λιμάνια του νησιού, πέρασαν τις πύλες του ιδρύματος για να μείνουν εκεί και να βγουν μόνο νεκροί. Εμπειρία εξιτηρίων για επιστροφή ασθενών στις οικογένειές τους ή για επανένταξη, δεν υπήρξε».

Είναι όλοι αυτοί των οποίων οι ανάγκες έχουν εκμηδενιστεί, που δεν τους έχει απομείνει άλλη επιλογή από το να εκμηδενίσουν οι ίδιοι τον εαυτό τους, αποδεχόμενοι σαν φυσικό γεγονός τον αποκλεισμό τους και τη μετατροπή τους σε «πράγμα».

«Οι νοσηλευόμενοι στη Λέρο», τονίζει στο βιβλίο του ο κ. Μεγαλοοικονόμου, «έχοντας μια ιστορία ιδρυματικής διαβίωσης τριάντα-πενήντα χρόνων είχαν υποστεί μια τέτοια βία στο όλο της ύπαρξής τους, μια τέτοια εξορία στο σύνολο των αναγκών και των επιθυμιών τους, έτσι ώστε το πρώτο μέλημα να είναι η ανάγκη να τους δοθεί αυτή ακριβώς η δυνατότητα να εκφράσουν και πάλι ανάγκες και επιθυμίες».

«Ο ψυχικά πάσχων είναι πρώτα από όλα ένα πρόσωπο», τόνισε κατά την παρουσίαση του βιβλίου ο διευθυντής του Ψυχιατρείου Λέρου και εκ των πρωτεργατών της θεραπευτικής παρέμβασης στη Λέρο, Γιάννης Λουκάς.

«Αυτοί οι άνθρωποι στην πτέρυγα 16 είχαν αποανθρωποποιηθεί. Οταν τοποθετήσαμε καθρέφτες στην πτέρυγα, συνειδητοποιήσαμε ότι αυτοί οι άνθρωποι έβλεπαν για πρώτη φορά το πρόσωπό τους. Δεν είχαν εικόνα του εαυτού τους», πρόσθεσε από την πλευρά του ο έτερος εκ των πρωταγωνιστών της περιόδου, αναπλ. καθηγητής Ψυχιατρικής στο ΑΠΘ, Κώστας Μπαϊρακτάρης.

Η ελευθερία είναι θεραπευτική

Οταν οι «μέσα» συγχρωτίζονται με τους «έξω» 

Το νοσηλευτικό προσωπικό, το ανεκπαίδευτο προσωπικό που αποτελούνταν από ντόπιους ψαράδες, κτηνοτρόφους και γεωργούς «έγιναν αυτοί οι ίδιοι ακολούθως οι πρωταγωνιστές της αποϊδρυματοποίησης», συμπλήρωσε ο κ. Λουκάς.

Μία από τις βασικές δραστηριότητες ήταν οι καθημερινές έξοδοι των νοσηλευομένων συνοδεία του προσωπικού και σταδιακά μόνων τους.

«Στο πλαίσιο των εξόδων εκτός ψυχιατρείου έγιναν αρκετές διανυκτερεύσεις ασθενών σε σπίτια του προσωπικού - ενδεικτικό της ολοένα και πιο ριζικής αλλαγής του κλίματος ως προς τις σχέσεις ασθενών-προσωπικού. Πολύ σύντομα καταργήθηκε η μηχανική καθήλωση... Μια σημαντική θεραπευτική δραστηριότητα ήταν η οργάνωση διακοπών των ασθενών στην Πάτμο, το καλοκαίρι του 1991, ενώ το ίδιο καλοκαίρι περίπου 700 άτομα, κάτοικοι του νησιού, μπήκαν στο ψυχιατρείο και διασκέδασαν για πολλές ώρες από κοινού με τους νοσηλευόμενους».

Βαθμιαία σημειώνεται εντυπωσιακή μεταστροφή της τοπικής κοινωνίας.

Στα διαμερίσματα

Από το αρχικά εχθρικό κλίμα και καθόλου τυχαία καθώς, όπως τονίζει στην «Εφ.Συν.» ο κ. Μεγαλοοικονόμου «άνω του 61% του ντόπιου πληθυσμού απασχολείτο στο ψυχιατρείο και όλες σχεδόν οι οικογένειες είχαν μια άμεση ή έμμεση σχέση, οικονομική σχέση, με αυτό είτε ως εργαζόμενοι είτε ως προμηθευτές. Κάπως έτσι την αποκαλέσαμε αυτήν την οικονομία ιδρυματική».

Ομως, ύστερα από «δύο χρόνια κοπιώδους και διαρκώς ναρκοθετούμενης προσπάθειας, έγινε δυνατό είκοσι επτά από τους οκτακόσιους εγκλείστους του ΚΘΛ να ζήσουν με ανθρώπινη αξιοπρέπεια μέσα στην κοινωνία της Λέρου· μια κοινωνία που τους υποδέχτηκε μ' έναν συγκινητικό πολλές φορές τρόπο. Για πρώτη φορά αυτοί οι άνθρωποι, που σε ολόκληρη τη ζωή τους είχαν στερηθεί τα πάντα, άρχισαν να νιώθουν τι είναι να έχεις τα δικά σου ρούχα και παπούτσια, τον δικό σου προσωπικό χώρο, να μπορείς να κατέχεις τα δικά σου προσωπικά αντικείμενα και να κινείσαι μέσα στο σπίτι σου ελεύθερα, ένα σπίτι που ποτέ δεν είχες ή από το οποίο σε είχαν κάποτε διώξει».*

Παράλληλα συστήνεται Κοινωνικός Συνεταιρισμός Περιορισμένης Ευθύνης, στον οποίο οι νοσηλευόμενοι συμμετέχουν σε εργασιακές, παραγωγικές δραστηριότητες.

Βέβαια η σύγκρουση με την ηγεσία της εποχής δεν άργησε να επέλθει.

Το 1993 οι Θ. Μεγαλοοικονόμου και Γ. Λουκάς εξαναγκάζονται σε παραίτηση από την επιστημονική ευθύνη του συγχρηματοδοτούμενου από την ΕΟΚ προγράμματος, κάνοντας λόγο για διαρκή και σκόπιμη υπονόμευση.

«Δεν θα πάψουμε όμως να ενδιαφερόμαστε για την τύχη των ενοίκων που έλπισαν, που μαζί μας χαμογέλασαν για πρώτη φορά στη ζωή. Δεν παύουμε να ενδιαφερόμαστε για τη σωτηρία αυτής της μικρής νησίδας ελευθερίας και ουσιαστικής αλλαγής...» αναφέρουν στο κείμενο παραίτησής τους.

Μετά τις εκλογές του 1993 η νέα διοίκηση επαναφέρει τους επιστημονικά υπεύθυνους, για να λήξει όμως αιφνίδια το πρόγραμμα, το 1995, με τον τερματισμό των κοινοτικών χρηματοδοτήσεων.

Το όλο εγχείρημα μένει ανολοκλήρωτο.

65% ακούσιοι εγκλεισμοί

Ο ψυχίατρος Θ.Μεγαλοοικονόμου κατά την παρουσίαση του βιβλίου 

Το ψυχιατρείο της Λέρου οδηγείται πλέον σε βαθμιαίο μαρασμό, στην αποστράγγιση του προσωπικού του, «στην εδώ και 25 χρόνια πορεία αργού θανάτου, μέσα από θάνατο, λόγω γήρατος, των ασθενών... Από τα είκοσι έξι κοινοτικά προγράμματα που δημιουργήθηκαν τη δεκαετία του '90 λειτουργούν μόνο τα δώδεκα... Τα κτίρια, οι πρώην ιταλικοί στρατώνες, όπου πριν νοσηλεύονταν οι ψυχικά πάσχοντες και τα οποία είναι σημαντικής αρχιτεκτονικής αξίας, αφέθηκαν να ερειπωθούν. Κι όμως, σε όλα αυτά τα κτίρια θα μπορούσε να αποτυπωθεί όλη η πολύπαθη ιστορία της Λέρου, που συμπυκνώνει την ιστορία της χώρας, από την “εθνική αναμόρφωση” των ανταρτόπαιδων επί Φρειδερίκης, μέχρι τα στρατόπεδα εξορίας των πολιτικών κρατουμένων επί χούντας και τον ψυχιατρικό εγκλεισμό, με μουσείο Ιστορίας των πολιτικών εξόριστων, μουσείο ψυχιατρικής ιστορίας, συνεδριακούς χώρους».*

Και τι γίνεται στον τομέα της ψυχιατρικής;

Η κυρίαρχη ψυχιατρική κοινότητα εξακολουθεί να λειτουργεί ως εάν η Λέρος να μην υπήρξε ποτέ, επαναλαμβάνει σε όλους τους τόνους ο κ. Μεγαλοοικονόμου.

Οι μηχανικές καθηλώσεις εξακολουθούν όπως και οι θάνατοι που προκαλούνται από αυτούς καθώς και τα βίαια εξιτήρια, με την εγκατάλειψη των ασθενών χωρίς φροντίδα, χωρίς στήριξη και με την ηγεμονία του ψυχοφαρμάκου.

Απομένει, για να ολοκληρωθεί το έργο της καταστροφής, το βίαιο κλείσιμο των ψυχιατρείων, δίχως καμία μέριμνα για ένα ολοκληρωμένο δίκτυο κοινοτικών υπηρεσιών.

Η θέση της επίσημης ψυχιατρικής αποτυπώνεται με ενάργεια στη φράση ψυχιατρικού διευθυντή, που σε ημερίδα, όπως ανέφερε κατά την παρουσίαση του βιβλίου η ψυχίατρος Κατερίνα Μάτσα, τέως επιστημονική υπεύθυνη της μονάδας απεξάρτησης των τοξικομανών 18 Ανω, είπε: «Οπως οι ποντικοί θέλουν το ποντικοφάρμακό τους, έτσι και οι ψυχικά πάσχοντες θέλουν το ψυχοφάρμακό τους».

Και δεν είναι μόνο αυτό. Στην Ελλάδα το 65% των εισαγωγών στα ψυχιατρεία είναι ακούσιες νοσηλείες και διενεργούνται με εντολή εισαγγελέα, απότοκο της κατάρρευσης της πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας.

Παράλληλα με το κλείσιμο των ψυχιατρείων σημειώνεται άνοδος του αριθμού των εγκλείστων σε αμιγώς ιδιωτικές ψυχιατρικές κλινικές, με αποτέλεσμα σε συνολικά 40 ιδιωτικές κλινικές να είναι έγκλειστα περί τα 4.500 άτομα.

Η εμπειρία της Λέρου είναι πολύτιμη «απέναντι στις αγκυλώσεις της ψυχιατρικής αλλά και των πρακτικών της κυρίαρχης εξουσίας απέναντι σε όλους αυτούς, όλο και περισσότερους, που το κυρίαρχο σύστημα παράγει ως περιττούς, απόβλητους και επικίνδυνους, οι οποίοι αν διασωθούν από τους πνιγμούς στο Αιγαίο, η μόνη εναλλακτική που τους επιφυλάσσεται είναι τα στρατόπεδα συγκέντρωσης».*

*Από το βιβλίο του Θ. Μεγαλοοικονόμου.

Ψυχιατρική διαταραχή το Πένθος;

από aikaterinitempeli



update: Στο DSM-5,  για πρώτη φορά συμπεριλήφθηκε τελικά το πένθος ως «ιάσιμη ασθένεια». Μαζί με τη συστολή (shyness) και τίποτα δεν είναι τυχαίο όσον αφορά τη διατύπωση. Περισσότερα στοιχεία σύντομα εδώ.

.

Θα ξαφνιάζεστε οι περισσότεροι απ’ τον τίτλο, αλλά κάποιοι άλλοι όχι. Στην δεύτερη κατηγορία ανήκουν σίγουρα εκτός απ’ τους συναδέλφους του ψ χώρου και όσοι διάβασαν πέρυσι το άρθρο αυτό κι αυτό

Πράγματι είναι λογικό ν’ αναρωτιόμαστε αν θα παραμείνει κανείς ‘κανονικός’, με τον ρυθμό που μπαίνουν οι ταμπέλες των ψυχικά πασχόντων σε μεγάλες ομάδες του πληθυσμού. Αλλά ναι, είναι πολύ πιθανό και το πένθος να ενταχτεί στις ψυχιατρικές διαταραχές, στο DSM-V (στην επόμενη έκδοση δηλαδή του Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorder, που αναμένεται να εκδοθεί σύντομα).

Η γνώμη μου για το συγκεκριμένο εγχειρίδιο έχει εκφραστεί πολλές φορές και εδώ και αλλού και για να καταλάβετε γιατί διαφωνώ (όπως και τόσοι άλλοι), με όσους το χρησιμοποιούν σαν να πρόκειται για τη Βίβλο της Ψυχιατρικής, αξίζει να διαβάσετε αυτό που γράφει ο Θ. Μεγαλοοικονόμου:

«..οι αποφάσεις για τα περιεχόμενα του DSM γίνονται από ομάδες ψυχιάτρων, οι περισσότεροι από τους οποίους έχουν οικονομικούς δεσμούς με τις φαρμακευτικές εταιρείες. Περίπου 170 εμπειρογνώμονες εργάσθηκαν για το DSM IV. Απ΄ αυτούς, οι μισοί χρηματοδοτήθηκαν για τις έρευνές τους από τις φαρμακευτικές εταιρείες, το 22% ήταν σύμβουλοι και το 15 % ομιλητές σε πάνελ».

Διαβάστε και τη συνέχεια για το θέμα, εδώ για να έχετε ολοκληρωμένη εικόνα.

Μ’ ενδιαφέρουν όμως κάποια πράγματα που σχετίζονται μ’ αυτό, όπως για παράδειγμα η προναφερόμενη προσπάθεια ορισμένων ειδικών να εντάξουν στην επόμενη έκδοση του διάφορες ‘διαταραχές’, που ως τώρα δεν θεωρούνταν ..διαταραχές. Και σαφώς η επιστήμη εξελίσσεται και οι απόψεις αλλάζουν, όταν υπάρξουν νέα επιστημονικά δεδομένα, αλλά το ζήτημα είναι πως στην συγκεκριμένη περίπτωση δεν υπάρχουν.

Δεν υπάρχει κανένα απολύτως συμπέρασμα επιστημονικής μελέτης, που να αποφαίνεται για την φυσιολογική διάρκεια του πένθους, όπως τονίζει στο Lancet-Psychiatry (Τεύχος Μαϊου 2012, Vol 379), o Arthur Kleinmam του Πανεπιστημίου Harvard, που το 2011 έχασε τη σύζυγο του.

Και δεν θα μπορούσε εύκολα να υπάρξει, αφού παγκόσμια, στις διαφορετικές κοινωνίες, οι άνθρωποι δεν πενθούν με τον ίδιο τρόπο. Εκτός αυτού, η διάρκεια του πένθους σχετίζεται με το φύλο του πενθούντα, με την ηλικία του ανθρώπου που πεθαίνει και τις συνθήκες κάτω απ’ τις οποίες συμβαίνει αυτό, με την κουλτούρα κάθε πολιτισμού κ.α.

Το να θεωρηθεί γενικά το πένθος ψυχιατρική διαταραχή, το να μην θέλουμε να πενθούμε ίσως στο μέλλον, συνεχίζει στο ενδιαφέρον άρθρο του με τίτλο The art of medicine: Culture, bereavement and psychiatry,  θα ήταν απώλεια για το ανθρώπινο γένος. Γιατί μες την κουλτούρα όλων των κοινωνιών υπάρχει και η βίωση του πένθους. Και καλώς υπάρχει, για να μπορέσει κανείς να εκφράσει τη θλίψη του για την απώλεια του και να προχωρήσει.

Το να ιατρικοποιείται αιφνίδια μια συναισθηματική κατάσταση που ως τώρα ήταν απολύτως αποδεκτή και είναι εντελώς φυσιολογική, είναι κάτι που πρέπει να μας βάζει σε σκέψεις.

««Εκτός από τα πιθανά οφέλη για τη φαρμακοβιομηχανία, μια επιθετική διαγνωστική τακτική είναι πολύ “χρήσιμη” και για το ίδιο το επάγγελμα του ψυχιάτρου, αφού το να χαρακτηρίζονται ως ψυχικά ασθενείς τόσο πολλοί άνθρωποι δημιουργεί μια τεράστια πελατεία. Ομως για να μην είμαστε τόσο καχύποπτοι, μπορεί πράγματι η Αμερικανική Ψυχιατρική Ενωση να επιθυμεί να βοηθήσει τον πληθυσμό, αλλά εκτιμώ ότι το πράττει με λάθος τρόπο», υποστηρίζει ο Peter Kinderman.

Στην Αμερική λοιπόν, έχει ξεσπάσει διαμάχη μεταξύ των επιστημόνων  όχι μόνο για το αν είναι σωστό και ηθικό να γίνει αυτό, να ενταχτεί δηλαδή το πένθος στις διαταραχές, αλλά κυρίως για το με ποιο τρόπο θα γίνει. Ποια θα είναι δηλαδή τα κριτήρια που θα καθορίζουν αν το άτομο που πενθεί, πάσχει ψυχιατρικώς, ποια ορολογία πρέπει να χρησιμοποιηθεί κτλ.

Σ’το άρθρο Grief and Depression: When Science and Terminology Get Confused (15/9/2010) των Psychiatric Times που υπογράφει ο James Philips, μπορείτε να πάρετε μια γεύση αυτής της διαμάχης και να καταλάβετε το μέγεθος του ΄προβλήματος’ που διχάζει την επιστημονική κοινότητα.

Φυσικά, το οικονομικό ώφελος που θα έχουν οι φαρμακοβιομηχανίες αν όντως γίνει αυτό, είναι ο ουσιαστικός λόγος που γίνονται οι απανταχού συζητησεις. Κι αυτό είναι το εξοργιστικό: ότι ακόμα μια φορά, με το μανδύα της επιστημονικότητας  καλύπτεται η ακόρεστη δίψα ορισμένων για κέρδος.

Αντικαταθλιπτικά λοιπόν θα συνταγογραφούνται αφειδώς σε πενθούντες, αν υιοθετηθεί αυτή η άποψη, ειδικά αν αυτοί μετά από 2 μήνες συνεχίζουν να ..πενθούν! Διότι μπαίνει και αυτός ο χρονικός προσδιορισμός στη συζήτηση, σαφώς εντελώς αυθαίρετα, καθώς καλά γνωρίζουμε πως δεν ξεπερνούν όλοι τις απώλειες τους όταν παρέλθει το ίδιο ακριβώς χρονικό διάστημα.

Αν σ’ αυτό προσθέσετε και το ότι στην προηγούμενη έκδοση του DSM ήταν αποδεκτό να πενθεί κανείς εως και ένα χρόνο, καταλαβαίνετε πόσο επιπλέον ερωτήματα προκύπτουν. Τι άλλαξε και το όριο πέφτει απ’ τον ένα χρόνο στους δύο μήνες; Τι άλλαξε και το πένθος ξαφνικά ‘προβιβάζεται’ σε ..διαταραχή; Ας το επαναλάβω: επιστημονικά τίποτα.

Αντιθέτως σύμφωνα με την έρευνα των Jerome C. Wakefield και Michael First: «Δεν υπάρχουν αρκετές ενδείξεις για την ανάγκη αλλαγής των διαγνωστικών κριτηρίων. Οκτώ έως δέκα εκατομμύρια άνθρωποι χάνουν κάθε χρόνο κάποιον αγαπημένο τους. Το 30% έως 50% αυτών παρουσιάζει συμπτώματα κατάθλιψης για περίπου έναν μήνα», υποστηρίζει ο Wakefield. «Ο νέος ορισμός της κατάθλιψης σημαίνει ότι μια συμπεριφορά που σήμερα θεωρείται φυσιολογική ξαφνικά θα γίνει παθολογική».

Έχει αναφερθεί βέβαια ότι δεν υπάρχουν ουσιαστικές διαφορές μεταξύ των ατόμων που έχουν κατάθλιψη κι αυτών που πενθούν, αλλά οι δύο καταστάσεις δεν παύουν να είναι εντελώς διαφορετικές εν τη γενέσει τους (όσοι ενδιαφέρεστε μπορείτε να διαβάσετε λεπτομέρειες στο άρθρο των Psychiatric Times με τίτλο:  Good Grief Versus Major Depressive Disorder που δημοσιεύτηκε στις 23/8/2010 και το υπογράφει ο Allen Frances) . Δεν μπορούμε και δεν πρέπει να εξισώσουνε ανόμοιες καταστάσεις.

Αντίθετα πρέπει να λάβουμε υπόψη γεγονότα όπως αυτό που αναφέρεται εδώ:

«Με την εμφάνιση αντικαταθλιπτικών όπως το Prozac, η διάγνωση της κατάθλιψης και των λεγόμενων συναισθηματικών διαταραχών αυξήθηκε κατακόρυφα. Είναι χαρακτηριστικό ότι η «National Depression Screening Day» του 2006 (η «Εθνική Ημέρα για τη Διάγνωση της Κατάθλιψης», που οργανώνεται στις ΗΠΑ απ’ το 1991), οργανώθηκε, όπως άλλωστε κάθε χρόνο, με ευρεία εκστρατεία μέσω των ΜΜΕ και με σπόνσορες όλους τους φαρμακευτικούς κολοσσούς, όπως η Eli Lilly, η Forest Laboratories, η GlaxoSmithKline, η Pfizer και η Wyeth, η καθεμιά παραγωγός γνωστών αντικαταθλιπτικών«.

Σαν αντεπιχείρημα η πλευρά όσων θέλουν να θεωρηθεί το πένθος ψυχιατρική διαταραχή αναφέρει πως υπάρχουν άνθρωποι που δεν μπορούν να δώσουν τέλος στο πένθος τους και μια φαρμακευτική αγωγή θα τους ανακούφιζε κι άλλοι επίσης που δεν θέλουν να βιώνουν καν αυτό τον πόνο.

Ηη θλίψη όμως και ο πόνος, είναι ανθρώπινες συμπεριφορές. Πρέπει, ας το υπογραμμίσω πάλι, να μπορέσει κανείς να εκφράσει τη θλίψη του για την απώλεια του, να επιτρέψει στον εαυτό του να πενθήσει, για να προχωρήσει. Κι είναι ελάχιστοι οι άνθρωποι που δεν τα καταφέρνουν να προχωρήσουν μετά από μια σημαντική απώλεια. Η συντριπτική πλειοψηφεία κρατά τις αναμνήσεις και συνεχίζει κι αυτό είναι ζωτικής σημασίας στάδιο για την ψυχική υγεία και ωρίμανση κάθε ανθρώπου.

Κι απ’ την άλλη, μπορούμε να μην υπολογίσουμε τον στιγματισμό όσων επειδή θα πενθούν θα θεωρηθούν ψυχικά πάσχοντες; Μπορούμε να αγνοήσουμε ότι αυτοί οι άνθρωποι θα αναγκαστούν να λάβουν φαρμακευτική αγωγή που δεν χρειάζονται, με άγνωστες γι’ αυτούς συνέπεις;

Σωρεία ερευνών (δείτε εδώ κι εδώ τις πιο πρόσφατες) δείχνουν ότι τα αντικαταθλιπτικά είναι πολύ πιθανό να βλάψουν, παρά να ωφελήσουν. Κι άλλη έρευνα απέδειξε ότι ένας στους τέσσερις ανθρώπους που είχε διαγνωστεί ως καταθλιπτικός, δεν έπασχε από τη νόσο. Λανθασμένα η φυσιολογική θλίψη για διάφορες ψυχοπιεστικές καταστάσεις, ερμηνεύτηκε ως κατάθλιψη.

Αυτά τα επιστημονικά δεδομένα, βολικά τα ξεχνούν οι ζηλωτές της ιατρικοποίησης κάθε έκφανσης της ανθρώπινης συμπεριφοράς. Και σαφώς οι φαρμακοβιομηχανίες χρησιμοποιούν κάθε αθέμιτο μέσο, ώστε να εξασφαλίσουν ότι θα δουν το φως της δημοσιότητας κυρίως οι έρευνες που δείχνουν πως τα προϊόντα τους ωφελούν (περισσότερα εδώ). Έτσι οι άνθρωποι διχάζονται και η σύγχυση επιτείνεται.

Μην αφήσετε όμως κανέναν να σας υποδείξει πως πρέπει να αισθάνεστε όταν βιώνετε μια απώλεια. Δεν χρειάζεται να πιεστείτε να το ξεπεράσετε στους δύο μήνες ή στον ένα χρόνο αν δεν νιώθετε έτοιμοι, ούτε να προχωρήσετε οπωσδήποτε, αν δεν το μπορείτε. Το πένθος έχει μια ιερότητα κι ο καθένας που πενθεί έχει το δικαίωμα να αντιμετωπίσει την αιφνίδια αλλαγή της ζωής του, όπως εκείνος νομίζει καλύτερα.

Αν χρειάζεστε κάποιες συμβουλές υπάρχουν εδώ παραπομπές που μπορείτε να διαβάσετε, αλλά πριν καταφύγετε στα αντικαταθλιπτικά για να ‘παγώσετε’ τον πόνο σκεφτείτε το δυό φορές. Μαγικές λύσεις δεν υπάρχουν κι όταν η επήρεια του χαπιού τελειώσει με όποιες για σας συνέπειες, ο άνθρωπος σας θα εξακολουθεί να σας λείπει. Δεν υπάρχει χάπι να αλλάζει το αμετάκλητο.

Κι εξάλλου όπως είπε ο Henry Miller: «.. η ζωή και ο θάνατος είναι ένα και ο άνθρωπος δεν μπορεί να χαρεί ή να αγκαλιάσει το ένα από τα δύο, όταν το άλλο απουσιάζει«. Αυτό να θυμάστε.

Αφιέρωμα στο Κίνημα των Ανθρώπων που Ακούνε Φωνές

Αγαπητοί φίλοι και φίλες

Σας στέλνουμε το παρακάτω ενημερωτικό κείμενο σε σχέση με τη συνέχεια του αφιερώματος στο Κίνημα των Ανθρώπων που Ακούνε Φωνές στα Τετράδια Ψυχιατρικής. Όπως αναγράφεται και στο σχετικό άρθρο σύνταξης, "τα Τετράδια Ψυχιατρικής συνεχίζουν τον διάλογο με τους αναγνώστες τους πάνω σε δύο πολύ σοβαρά κοινωνικά ζητήματα. Το πρώτο αφορά στα ναρκωτικά, στα υποκατάστατα, στον ρόλο των φαρμακευτικών εταιρειών και στη διάδοση της τοξικομανίας. Δημοσιεύονται δύο πολύ σημαντικά άρθρα από το αμερικάνικο περιοδικό «Επιστήμη για τον Λαό», που αντιπροσώπευε ένα πολύ ριζοσπαστικό εγχείρημα στο τέλος του 20ού αιώνα στην Αμερική, πάνω στη σχέση της επιστήμης με την οικονομική και πολιτική εξουσία, το ιατρικό επάγγελμα, τις φαρμακευτικές εταιρείες, τη συνταγογράφηση εξαρτητικών φαρμάκων, του τύπου των αμφεταμινών σε μαθητές, στα σχολεία. Τη μετάφραση καθώς και την επιμέλεια όλου του αφιερώματος έχει κάνει ο κοινωνικός ανθρωπολόγος Νίκος Λάιος πρόεδρος του σωματείου εργαζομένων στα κέντρα πρόληψης του ΟΚΑΝΑ. Στο επόμενο τεύχος θα δημοσιευθούν και άλλα πολύ ενδιαφέροντα άρθρα από το ιστορικής αξίας περιοδικό «Επιστήμη για τον Λαό». Σ’ αυτή την ενότητα δημοσιεύονται επίσης και οι εισηγήσεις που έγιναν στην ημερίδα της 18/3/2016 με θέμα «Η Πρόκληση Συνεργασίας στις Δομές Αντιμετώπισης της Εξάρτησης. Συνδέσεις, Φραγμοί, Προοπτικές» και η οποία οργανώθηκε από το σωματείο των κέντρων πρόληψης του ΟΚΑΝΑ. Η καθηγήτρια κριτικής εγκληματολογίας Αφροδίτη Κουκουτσάκη, εργαζόμενες και εργαζόμενοι σε κέντρα πρόληψης, στο 18άνω καταθέτουν τις απόψεις, τις αγωνίες, το κάλεσμα για ευρύτερες συνεργασίες και την οργάνωση ριζοσπαστικών δράσεων στον κοινωνικό χώρο. Η δεύτερη ενότητα του τεύχους αφορά στην ψυχική υγεία και στο κίνημα «Ακούγοντας Φωνές» και περιλαμβάνει τρία ακόμα άρθρα μελών του Δικτύου, τα οποία αποτελούν και συνέχεια του προηγούμενου, αφιερώματος στο Κίνημα των Ανθρώπων που Ακούνε Φωνές."

 Τα συγκεκριμένα  άρθρα αναφέρονται σε παρεμβάσεις που έχουν γίνει τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα. Για παράδειγμα το άρθρο της Μαριάννας Κεφαλληνού  πραγματεύεται τη σημασία της αμοιβαίας υποστήριξης συγγενών – φροντιστών ως παράγοντα μετασχηματισμού και αλλαγής των ευθυνών στο χώρο της ψυχικής υγείας. Επίσης τα άρθρα της Βασιλικής Φενέκου & Ευγενίας Γεωργάκα και του Λυκούργου Καρατζαφέρη παρουσιάζουν παραδείγματα από εξειδικευμένες θεραπευτικές παρεμβάσεις, στις οποίες αναδεικνύονται κάποιες από τις εναλλακτικές που είναι πλέον διαθέσιμες για την προσέγγιση της εμπειρία των φωνών αν όχι για την πλήρη απάλειψή τους, τουλάχιστον για τη συνειδητοποίηση, την αποδοχή και τη διαχείρισή τους με τρόπο ώστε να μην καταδυναστεύεται το άτομο και να μπορεί να ελέγχει το ίδιο τη ζωή και την εξέλιξή του, τις αποφάσεις και τις ενέργειές του. Λόγω της πληθώρας της ύλης τα άρθρα των  Dirk Corstens, Rufus May και Eleanor Longedn και της Μαριεύας Δαϊλάκη θα φιλοξενηθούν στο επόμενο τεύχος.
Όσοι και όσες επιθυμούν να παραλάβουν το τεύχος θα το βρουν σε κεντρικά βιβλιοπωλεία της Αθήνας ή έπειτα από επικοινωνία με τις εκδόσεις Βήτα, η οποία μπορεί να το αποστείλει με πιο φθηνά μεταφορικά έξοδα.  Παρακάτω παρατίθενται οι περιλήψεις από τα τρία άρθρα.

Με εκτίμηση

Η διαχειριστική ομάδα του

Δικτύου Ακούγοντας Φωνές


«Συγκριτική παρουσίαση μελέτης δυο ψυχοθεραπευτικών παρεμβάσεων που βασίζονται στο μοντέλο των Romme & Escher σε άτομα με εμπειρία ακρόασης φωνών»
 των Βασιλική Φενέκου, Ευγενία Γεωργάκα
Περίληψη
Η παρούσα συγκριτική μελέτη αφορά σε δύο ατομικές ψυχοθεραπευτικές παρεμβάσεις σε άτομα με εμπειρία ακρόασης φωνών, που βασίζονται στο μοντέλο των Rοmme & Escher. Ο συμμετέχων της πρώτης ψυχοθεραπευτικής παρέμβασης είναι ένας ενήλικας άνδρας σε οξεία φάση πρώτου επεισοδίου ψύχωσης και ο συμμετέχων της δεύτερης ψυχοθεραπευτικής παρέμβασης είναι ένας ενήλικος άνδρας σε οξεία φάση με χρόνια πορεία εκδήλωσης επεισοδίων ψύχωσης. Ο στόχος των ψυχοθεραπευτικών παρεμβάσεων ήταν η ανάκτηση του προσωπικού ελέγχου σε σχέση με την εμπειρία ακρόασης φωνών, η αύξηση της εναισθησίας και η σύνδεση των φωνών με την προσωπική ιστορία των ατόμων. Οι συγκεκριμένες ψυχοθεραπευτικές παρεμβάσεις αποτελούν έναν συνδυασμό εφαρμογής του μοντέλου των Romme & Escher και εκπαίδευσης σε στρατηγικές γνωστικής συμπεριφορικής προσέγγισης με στόχο τη διαχείριση των φωνών. Οι επιλογή τους έγινε με σκοπό να αναδειχτούν οι αλλαγές που πραγματοποιούνται κατά τη διαδικασία της θεραπευτικής παρέμβασης σε ένα άτομο που βρίσκεται σε πρώτο επεισόδιο ψύχωσης και σε ένα άτομο που έχει μια σχετικά χρόνια πορεία επεισοδίων ψύχωσης.

Αμοιβαία υποστήριξη συγγενών και φίλων στον χώρο της ψυχικής υγείας. Πώς νοηματοδοτούν τα μέλη μιας ομάδας την εμπειρία τους

της Κεφαλληνού Μαριάννας

Περίληψη
Οι ομάδες αμοιβαίας υποστήριξης αποτελούν φαινόμενο των τελευταίων δεκαετιών στον χώρο της ψυχικής υγείας, το οποίο είναι συνεχώς εξαπλούμενο ανά τον κόσμο και ορισμένες φορές προβάλλεται ως εναλλακτική αντί των παραδοσιακών θεραπευτικών παρεμβάσεων, ενώ σε άλλες περιπτώσεις εντάσσεται σε ένα πλαίσιο συνεργασίας και αλληλοσυμπλήρωσης με την κλινική πράξη. Σύγχρονες έρευνες πραγματεύονται την ανάδειξη των χαρακτηριστικών και την ανάλυση της αποτελεσματικότητας τέτοιων ομάδων, χωρίς, ωστόσο, να έχουν εστιάσει επαρκώς στις ομάδες αμοιβαίας υποστήριξης για συγγενείς και
φροντιστές ατόμων με ψυχιατρική εμπειρία. Το παρόν άρθρο παρουσιάζει τα ευρήματα μιας συμμετοχικής έρευνας δράσης, σκοπός της οποίας ήταν η διερεύνηση του νοήματος που φέρει για τα μέλη της η συμμετοχή σε μια τέτοια ομάδα. Η ποιοτική ανάλυση συζητήσεων της ομάδας υποστήριξης συγγενών και φίλων του Δικτύου των Ανθρώπων που Ακούνε
Φωνές ανέδειξε τα εξελικτικά χαρακτηριστικά της διεργασίας, όπως τα αντιλαμβάνονται τα μέλη της, τους μηχανισμούς αλλαγής και τις περαιτέρω προσδοκίες τους.


«Ερωτηματολόγιο του Maastricht: Αναζητώντας το νόημα των φωνών - Παρουσίαση κλινικού περιστατικού»

του Λυκούργου Καρατζαφέρη

Περίληψη
Υπάρχει σχέση ανάμεσα στις φωνές και στην προσωπική ιστορία του ατόμου; Και, επιπλέον, μπορούμε να βγάλουμε νόημα από τις φωνές; Η απάντηση είναι θετική και πλούσια βιβλιογραφία στηρίζει τη διαπίστωση ότι το τραύμα, και ειδικότερα η βαρύτητά του, παίζει σημαντικό ρόλο στην εκδήλωση ψυχωτικών εμπειριών αλλά και στη συνύπαρξή τους με
τοξικοεξάρτηση και πως ίδια αποτελέσματα εμφανίζονται και στις περιπτώσεις διαταραχής μετά από ψυχοτραυματικό στρες, αποσυνδετικών διαταραχών και συναισθηματικών διαταραχών. Στην παρούσα εργασία θα παρουσιαστεί η χρήση του ερωτηματολογίου του Maa stricht στη δουλειά μου με άτομα που ακούνε φωνές, και ειδικότερα σε τοξικοεξαρτημένους ασθενείς, και θα δοθεί το αντιπροσωπευτικό παράδειγμα του Κώστα.

H Ψυχιατρική ως Επιστήμη Χειραφέτησης και όχι εργαλείο της Bιοεξουσίας

από νέα προοπτική

ΛEPOΣ : H ζωντανή αμφισβήτηση της κλασικής ψυχιατρικής

H Ψυχιατρική ως Επιστήμη Χειραφέτησης και όχι εργαλείο της Bιοεξουσίας

Θόδωρος Mεγαλοοικονόμου, ΛEPOΣ - Mια ζωντανή αμφισβήτηση της κλασικής ψυχιατρικής, εκδόσεις Άγρα, Aθήνα, 2017.



Για τη Λέρο ο λόγος στο ωραίο βιβλίο του Θόδωρου Μεγαλοοικονόμου «Λέρος - Μια ζωντανή αμφισβήτηση της κλασσικής Ψυχιατρικής», που μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις "Άγρα".

Για τη Λέρο ως τόπο εγκλεισμού και αποκλεισμού και έτσι ηθικής εξόντωσης των ψυχικά ασθενών. Για τη Λέρο ως τρόπο, ως διαδικασία μετασχηματισμού της ιδρυματικής νοοτροπίας και πρακτικής. Για τη Λέρο ως εμπειρία αποϊδρυματοποίησης ενός θεσμού ακραίας βίας που με τη λειτουργία του δημιούργησε υπάρξεις χωρίς όρους ύπαρξης, χωρίς δικαιώματα, τις κλασικές φιγούρες του Ψυχιατρείου, γκρίζες, ομοιόμορφες, σκυφτές πίσω από τα συρματοπλέγματα να περπατούν πάνω - κάτω άσκοπα, με σκοτωμένη κάθε προσδοκία και ελπίδα, με το φόβο χαραγμένο πάνω τους σιωπηλοί ή μονολογώντας ατελείωτα, όπως βλέπουμε στην καταπληκτική φωτογραφία του εξωφύλλου.

Η Λέρος είναι το δημιούργημα της κλασικής Ψυχιατρικής, η οποία πρέπει να λογοδοτήσει για το έγκλημά της.

Το ψυχιατρείο της Λέρου άρχισε να λειτουργεί ως "αποικία ψυχοπαθών Λέρου" με 650 κλίνες, το 1958, στους χώρους των "Βασιλικών Τεχνικών Σχολών" που ιδρύθηκαν το 1947, μετά την ενσωμάτωση των Δωδεκανήσων στην Ελλάδα, στα κτίρια των ιταλικών στρατώνων. Οι "Βασιλικές Τεχνικές Σχολές" είχαν ως αποστολή την ιδεολογική αναμόρφωση νεαρών ανταρτών και ανταρτοπαίδων. Όταν αυτές έκλεισαν ιδρύθηκε η "Αποικία Ψυχοπαθών Λέρου", το 1958, και το Ίδρυμα Απροσάρμοστων Παίδων (ΠΙΚΠΑ), το 1961. Από τον Σεπτέμβρη 1967 έως το 1971 σε ένα τμήμα των παλιών ιταλικών στρατώνων στο Λακκί και στο Παρθένι ιδρύθηκε στρατόπεδο συγκέντρωσης πολιτικών κρατουμένων από τη δικτατορία των συνταγματαρχών.

Συνυπήρχαν λοιπόν για κάποιο διάστημα (1967-1971) στον ίδιο τόπο εξόριστοι, οι πολιτικοί κρατούμενοι, με τους έγκλειστους του ψυχιατρείου, χωρίς καμιά επαφή ανάμεσά τους, χωρίς γραπτές αναφορές στα κείμενα των πολιτικών εξόριστων, εκτός από μία, για τις γκρίζες ανθρώπινες φιγούρες που υπήρχαν δίπλα τους. Θαρρείς και τους τρόμαζε η θέα τους και η μοίρα τους, που θα μπορούσε να είναι και δική τους. Άλλωστε, πόσοι από τους συντρόφους τους τρελάθηκαν απ’ τα βασανιστήρια και τις κακουχίες!

Η αποικία ψυχοπαθών Λέρου έγινε ο τόπος όπου στέλνονταν οι "αζήτητοι" ψυχασθενείς, οι χωρίς επισκεπτήριο, απ’ όλα τα ψυχιατρεία της χώρας, απ’ το Δαφνί, κυρίως, το Ψυχιατρείο Θεσσαλονίκης, το Δρομοκαΐτειο και άλλα μικρότερα, με στόχο την αποσυμφόρησή τους. Έτσι, το 1965 είχε ήδη 2.650 ασθενείς, ως Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Λέρου και το 1971 ως Κρατικό Θεραπευτήριο Λέρου, 2.750 ασθενείς με βασικές διαγνώσεις σχιζοφρενική ψύχωση και νοητική υστέρηση. Είχαν φτάσει με αρματαγωγά, που τους ξεφόρτωναν στο νησί με μια πινακίδα κρεμασμένη στο λαιμό τους που έγραφε το όνομά τους και τον αύξοντα αριθμό στην κατάσταση αποστολής. Συχνά το ταξίδι ήταν δύσκολο, η κακοκαιρία τρομερή και οι μικρές πινακίδες χάνονταν, με αποτέλεσμα οι ασθενείς να φτάνουν στο νησί χωρίς καν το όνομά τους.

Αλλά αν η Λέρος ήταν ο τελικός προορισμός του υπερπληθυσμού όλων των ψυχιατρείων της χώρας, αυτός ο υπερπληθυσμός δημιουργήθηκε τα προηγούμενα χρόνια, όταν στα ψυχιατρεία οδηγούνταν από τις Αρχές προς εγκλεισμό όλοι οι κοινωνικά ανεπιθύμητοι, οι απροσάρμοστοι, όσοι θεωρούνταν επικίνδυνοι για τη δημόσια τάξη, "για τον εαυτό τους και τους άλλους", όπως όριζαν τα κατασταλτικά νομοθετικά πλαίσια. Ας μην ξεχνάμε τον "μεγάλο Εγκλεισμό" στο Δαφνί στις δεκαετίες '20 και '30, την περίοδο μετά τη Μικρασιατική καταστροφή και όλο το μεσοπόλεμο -συμπεριλαμβάνοντας τη δικτατορία του Μεταξά- όταν οδηγούνταν μαζικά εκεί όλοι οι ψυχικά πάσχοντες, οι αποκλίνοντες απ’ τις κοινωνικές νόρμες, "οι αλήται και οι φρενοβλαβείς", που κατά την Αστυνομία απειλούσαν τη Δημόσια Τάξη.

Η Λέρος, λοιπόν, με την ιστορία της ως τόπος εξορίας ανεπιθύμητων πληθυσμών, έγινε τόπος υποδοχής και του υπερπληθυσμού των κοινωνικά αποκλεισμένων που γέμιζαν τα Ψυχιατρεία, των χαρακτηρισμένων από τους ψυχίατρους ως φορέων τριών στιγμάτων, της επικινδυνότητας, της χρονιότητας και του ανίατου.

Όλοι αυτοί οι χρόνιοι, ανίατοι και κατά τεκμήριο επικίνδυνοι πληθυσμοί ήταν κοινωνικά μη παραγωγικοί και άρα δεν ήταν σε τίποτα χρήσιμοι. Η θέση τους ήταν μόνο στο ψυχιατρικό άσυλο. Η ζωή τους επομένως δεν είχε καμία αξία, ήταν "ζωές ανάξιες να ζουν", όπως θα έλεγαν οι ναζί, αποτελούσαν υλικό προορισμένο μόνο για βιολογική επιβίωση. "Περιμένουμε να τους πάρει ο καλός θεούλης", όπως έλεγε δημόσια υπουργός υγείας της κυβέρνησης ΠAΣOK, κατά τη δεκαετία του '80.

Ο πολιτικός ρόλος της Ψυχιατρικής, στην υπηρεσία της βιοεξουσίας, ασκείται μέσα από τη βιολογικοποίηση της ψυχικής ασθένειας και την απόταξη των πασχόντων. Η τροχιά της απόταξης ήταν μεγάλη, με τελική κατάληξη την εξόντωση των ανεπιθύμητων, των αζήτητων, των μη-κανονικών, κατά τον Φουκώ, των "πλεοναζόντων" ασθενών των Ψυχιατρείων. Όμως όσο η κοινωνία και οι θεσμοί της θα λειτουργούν διαμέσου του αποκλεισμού των διαφορετικών,  των αποκλινόντων τόσο θα υπάρχει και θα αυξάνεται ο υπερπληθυσμός των ψυχιατρείων, τόσο η Λέρος με ό,τι συμβολίζει θα έρχεται να κατοικήσει μέσα σε κάθε ψυχιατρείο. Αρκεί να δούμε σήμερα, μετά από 30 χρόνια ψυχιατρικής μεταρρύθμισης την διαρκή αύξηση των εισαγωγών στα ψυχιατρεία. Ειδικά δε στο Δαφνί, το 60% των εισαγωγών είναι αναγκαστικές, γίνονται με εισαγγελική εντολή!

Στο ψυχιατρείο της Λέρου λοιπόν με τον τεράστιο αριθμό ασθενών, οι ψυχίατροι και οι ψυχολόγοι ήταν ελάχιστοι, "καταδικασμένοι σε θάνατο από ανία", όπως έλεγε ο Guattari, στο ημερολόγιο της Λέρου το 1989, οι νοσηλευτές ήταν ανεκπαίδευτοι, "φύλακες" ασθενών, οι συνθήκες ήταν άθλιες, αλλά ιδανικές για την παραγωγή χρονιότητας, δηλαδή παλινδρομημένων, ανήσυχων, δύσκολων ασθενών με συμπεριφορά που έπρεπε να κατασταλεί με τη βία, με πολλά ψυχοφάρμακα αλλά και με τη φυσική βία (καθήλωση, ξύλο, τρομοκρατία). Έτσι δημιουργήθηκε το φαινόμενο "Λέρος" με τις εκμηδενισμένες ανθρώπινες υπάρξεις, που γέμιζαν το περίπτερο 9 και το περίπτερο 16, των "γυμνών".

Εδώ συναντιόταν ο στρατοπεδικός χαρακτήρας του Ιδρύματος με την άκρως αναχρονιστική Ψυχιατρική των ενέσεων, των καθηλώσεων, της καταστολής, της τρομοκρατίας. Το αποτέλεσμα το περιγράφει στο ημερολόγιό της του 1979 η Έφη Σκλήρη (όπως δημοσιεύεται στα ΤΨ Νο 1 (128) του 2015). "Είναι η τραπεζαρία του 9, του περιπτέρου με τους γυμνούς και τους χεζάδες. Πενήντα τρελοί και μόλις δέκα μιλούν και καταλαβαίνουν κάπως. Ένα μεγάλο κουτί από τσιμέντο, κάτω πριονίδι, τρεις πάγκοι για πενήντα άτομα, οι λοιποί τρώνε καθισμένοι κάτω. Λοιπόν, έχουμε και λέμε, σκοτεινό, μπετονένιο σιλό με πριονίδι κάτω, καμμιά εβδομηνταριά άνθρωποι γυμνοί και βρώμικοι, οι μισοί στους πάγκους, οι άλλοι μισοί καθισμένοι ανακούρκουδα γύρω γύρω στους τοίχους, τρώνε με τα χέρια λιωμένο παστίτσιο και ντοματοσαλάτες μέσα σε τσίγκινα πιάτα... Στο θάλαμο της απομόνωσης οι δεμένοι -δεμένοι για όλη τους τη ζωή- τρώνε δεμένοι, βέβαια, πάνω στα κρεββάτια τους, πασαλειμένοι με σκατά..."

Σοκαριστική η περιγραφή απεικονίζει μια πραγματικότητα, συμπυκνωμένη στη Λέρο, κοινή όμως σε όλα τα Ψυχιατρεία. Το έγραφε στο δικό του ημερολόγιο, το  1989, δέκα χρόνια μετά την Έφη Σκλήρη, ο Felix Guattari, όταν επισκέφθηκε το Δαφνί. «Το περίπτερο 11, η απόλυτη φρίκη. Στοιβαγμένοι 95 "άνδρες" - αν η λέξη σημαίνει κάτι, όσον αφορά αυτούς τους ανθρώπους -  στριφογυρίζουν πέρα - δώθε, ουρλιάζουν, κάποιοι ολότελα γυμνοί, άλλοι δεμένοι! Κάποτε, πριν δέκα ή είκοσι χρόνια έτσι ήταν όλο το νοσοκομείο... Αυτό που ο Τύπος μας προειδοποιούσε για τη Λέρο το συναντήσαμε τελικά στο Δαφνί» (Φελίξ Γκουαταρί: "Από τη Λέρο στη Λα Μπόρντ, εκδ. Κουκίδα, 2015).

Το 1981 απαγορεύτηκαν οι διακομιδές ασθενών από άλλα Ψυχιατρεία στη Λέρο. Ο Ψυχιατρικός κόσμος της χώρας, που είχε συντελέσει στο έγκλημα "Λέρος" σήκωνε αδιάφορα τους ώμους, επικυρώνοντας, βέβαια, με αυτή τη στάση, τη συνενοχή του. Υπήρξαν μόνο μικρές εστίες αντίστασης, όπως ήταν η "ομάδα γιατρών που εργάστηκαν στη Λέρο" (ανάμεσά τους η αξέχαστη Έφη Σκλήρη και ο αξέχαστος επίσης Γιάννης Τριανταφύλλου), όπως επίσης και μικρές ομάδες γιατρών και άλλων εργαζομένων στα ψυχιατρεία στις δεκαετίες του ΄70 και του '80, η επιτροπή της ΕΙΝΑΠ για τη αποασυλοποίηση κ.ά. Με πρωτοβουλία βασικά της "ομάδας γιατρών της Λέρου" και με δικές τους προσωπικές προσπάθειες, η κατάσταση του Ψυχιατρείου Λέρου είδε το φως της δημοσιότητας και στις 10/9/1989 έγινε πρωτοσέλιδο στον Observer αλλά και στο Spiegel, ενώ το καλοκαίρι του 1989 είχε προβληθεί ένα φιλμ για τη Λέρο στο Chanel 4 του BBC.

Έτσι η Λέρος έγινε το "διεθνές σκάνδαλο", η Ελλάδα ρεζιλεύτηκε και η ΕΟΚ άρχισε να χρηματοδοτεί προγράμματα αποασυλοποίησης. Κίνημα πολιτικό και κοινωνικό για την Ψυχική Υγεία ενάντια σ’ αυτή τη βαρβαρότητα δεν υπήρξε ποτέ.

Ακούγονταν μόνο φωνές που απαιτούσαν να κλείσει το ίδρυμα της ντροπής, ενώ από τη μεριά τους οι φορείς και οι κάτοικοι του νησιού που είχαν σαν κύρια πλουτοπαραγωγική πηγή τους το Ψυχιατρείο (ως εργαζόμενοι, ως προμηθευτές κ.λπ.) αντιδρούσαν έντονα σ’ αυτό το ενδεχόμενο. Μέσα στο ίδιο το Ψυχιατρείο κάτι άρχισε να αλλάζει. Το 1989 ξεκίνησε μια παρέμβαση αποϊδρυματισμού από τον ψυχίατρο Γιάννη Λουκά σε συνεργασία με την Μονάδα Κοινωνικής Επανένταξης του Ψυχιατρικού Νοσοκομείου Θεσσαλονίκης (με υπεύθυνο τον Κ. Μπαϊρακτάρη) και φοιτητές του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου. Το 1990 εγκρίθηκε και άρχισε να υλοποιείται ένα μεγάλο ευρωπαϊκό πρόγραμμα, το Λέρος Ι που προέβλεπε τη μεταφορά ασθενών σε οικοτροφεία σε διάφορα μέρη της ηπειρωτικής Ελλάδας (μεταφέρθηκαν συνολικά 120 ασθενείς) και το Λέρος ΙΙ που προέβλεπε τον μετασχηματισμό του ίδιου του Ψυχιατρείου, τον αποϊδρυματισμό ως διαρκή διαδικασία.

Αυτή την εμπειρία, που βίωσε ως επιστημονικά υπεύθυνος του προγράμματος Λέρος ΙΙ από το 1991 μέχρι το 1995, περιγράφει διεξοδικά στο βιβλίο του ο Θ. Μεγαλοοικονόμου.

Στην ομάδα, που έκανε πράξη την αποασυλοποίηση, συμμετείχαν και Ιταλοί, Ολλανδοί και άλλων εθνικοτήτων επαγγελματίες ψυχικής υγείας αλλά και αλληλέγγυοι και φοιτητές. Το σχέδιο προέβλεπε το μετασχηματισμό όλου του Ψυχιατρείου. Δεν ολοκληρώθηκε όμως ποτέ, αφού διακόπηκε η χρηματοδότηση το 1995, μόλις έκλεισαν τα περίπτερα των γυμνών και κόπασε ο διεθνής θόρυβος. Στα πλαίσια αυτού του εγχειρήματος δημιουργήθηκαν πολλοί ξενώνες μέσα στο χώρο του Ψυχιατρείου αλλά και μέσα στην κοινότητα της Λέρου, διαμορφώθηκε συνεταιριστική επιχείρηση, εκπαιδεύτηκε το νοσηλευτικό προσωπικό, που απέκτησε θεραπευτικό ρόλο, έγινε συλλογική προσπάθεια για την αλλαγή της ιδρυματικής κουλτούρας των κατοίκων του νησιού.

Τι ακριβώς, λοιπόν, έγινε στη Λέρο;

Στη Λέρο, λέει ο Θ.Μ. κερδήθηκε το στοίχημα της αποϊδρυματοποίησης που θεωρούνταν από την ακαδημαϊκή  ψυχιατρική κοινότητα χαμένο. Αποδείχτηκε στην πράξη ότι ο μύθος του ανίατου της ψυχικής αρρώστιας ήταν κατασκευασμένος. Αποδείχθηκε ότι η χρονιότητα κατασκευάζεται ως διαδικασία που είναι συνυφασμένη με τους ιδρυματικούς θεσμούς και όρους και όχι με τη φύση της ψυχικής αρρώστιας. Ο Θ.Μ. μιλά μάλιστα για τη χρονιοποίηση, ως συνώνυμο της ιδρυματοποίησης. Στη Λέρο, λοιπόν, αμφισβητήθηκε στην πράξη ο ολοπαγής, ο ολοκληρωτικός ιδρυματικός θεσμός και τα όριά του. Αποδείχτηκε στην πράξη ότι η Ψυχιατρική μπορεί από πρακτική διαχείρισης της επικινδυνότητας και διατήρησης της δημόσιας τάξης να μετατραπεί σε θεραπευτική πρακτική. Αποδείχτηκε ότι το εγχείρημα της Ψυχιατρικής Μεταρρύθμισης έχει πρωτίστως πολιτικό χαρακτήρα και μόνο σαν τέτοιο μπορεί να πετύχει τους στόχους του. Όπως έλεγε ο Basaglia, η αποασυλοποίηση απαιτεί από τον λειτουργό να εφαρμόσει μια πρακτική που προσφέρεται να δοκιμαστεί και σε πολιτικό επίπεδο και όχι μόνο υγιειονομικό και πολύ περισσότερο όχι μόνο ψυχιατρικό.

Ο συγγραφέας του βιβλίου κάνει βαθειά και σοβαρή κριτική στην κλασική Ψυχιατρική και τους θεσμούς της, με πολλά στοιχεία αντι-ψυχιατρικής. Προσεγγίζει την ψυχική αρρώστια από φαινομενολογική σκοπιά και από τη σκοπιά των κοινωνικών αντιφάσεων, ως γενεσιουργού της παράγοντα, αναζητώντας μέσα στο κοινωνικό γίγνεσθαι τη λύση τους.

Στη διαδικασία μετασχηματισμού του ψυχιατρείου, στην οποία ο Θ.Μ. έπαιξε ενεργό ρόλο, ο ασθενής αντιμετωπίστηκε ως πρόσωπο με την ιστορία του και τα δικαιώματά του και ως υποκείμενο της θεραπείας και των αλλαγών που τον αφορούσαν και όχι ως αντικείμενο διαφόρων θεραπευτικών τεχνικών.

Του δόθηκαν δυνατότητες, ευκαιρίες και στήριξη για να εκφράσει τις ανάγκες και τις επιθυμίες του και να διεκδικήσει τα δικαιώματά του, ως ισότιμος πολίτης. Οικοδομήθηκε η θεραπευτική σχέση ως μια σχέση αγάπης, εμπιστοσύνης και αμοιβαιότητας που έπαιξε καταλυτικό ρόλο στο να πέσουν οι τοίχοι, εσωτερικοί και εξωτερικοί και ο ασθενής να βγει ακολουθώντας το δικό του ρυθμό από τη βαθειά σιωπή και την απομόνωση δεκαετιών, να επικοινωνήσει και να βρει τη θέση και το ρόλο του μέσα στην κοινωνική πραγματικότητα από την οποία είχε βίαια αποκοπεί.

Λέει χαρακτηριστικά ο Θ.Μ.: "ήταν εκπληκτικό να διαπιστώνουμε την προσωπική δύναμη και αντίσταση και τα ανθρώπινα αποθέματα που κράτησε ο καθένας από τους εγκλείστους βαθειά μέσα του, παρ’ όλη την ιδρυματική βία που υπέστη και τα οποία έγινε δυνατό να εκφραστούν όταν τους δόθηκε η ευκαιρία και η ελευθερία" (σ. 159).

Το ερώτημα που θέτει ο Θ.Μ. είναι: πως και σε ποιο βαθμό περιορίζεται και καταργείται η ελευθερία του πάσχοντος υποκειμένου να πραγματώσει τις δυνατότητες που έχει κρυμμένες μέσα του. Και τελικά, αυτή η κατάσταση μπορεί να ανατραπεί;

Η ψυχική αρρώστια μπορεί να περιορίζει αλλά δεν σβήνει τα υπαρξιακά δεδομένα, ούτε το νόημα που έχει για τον καθένα η ανθρώπινη συμπεριφορά. Ακόμα και η σιωπή έχει το δικό της νόημα, τονίζει.

Με μια φαινομενολογική προσέγγιση της ψυχικής αρρώστιας ο Θ.Μ. δίνει απαντήσεις στα υπαρξιακά αυτά ερωτήματα, μέσα από τη θεωρητική επεξεργασία της συγκεκριμένης εμπειρίας μετασχηματισμού λειτουργιών, δυναμικών, διαδικασιών και καταστάσεων.

«Στη σχιζοφρένεια, λέει, ο κύκλος της ύπαρξης έχει στενέψει αλλά η συμπεριφορά δεν είναι ανόητη. Ίσως είναι ο τρόπος που βρίσκει ο ασθενής για να επιβιώσει, η αντίστασή του στην καταπίεση των θεσμών, στην ακραία ερήμωση που προκαλεί το ψυχιατρικό ίδρυμα, ο "θεσμός της βίας". Η ιδρυματική "μάσκα", το παγωμένο, ανέκφραστο πρόσωπο δεν είναι παρά ο φράκτης σ’ ένα ηφαίστειο πόνου, απόγνωσης, νοσταλγίας, του κτισίματος εγώ/τείχους αμυντικού απέναντι στον εαυτό και στον κόσμο, την εσωτερική και την εξωτερική πραγματικότητα (οικογενειακή και κοινωνική) που δυσλειτουργούν. Κατά καιρούς σπάζει ο φράκτης και εκδηλώνεται το ψυχωτικό επεισόδιο που φέρνει στην επιφάνεια το κρυμμένο ηφαίστειο και τον πόθο για επικοινωνία».

Μέσα από μια τέτοια προσέγγιση οργανώθηκε σε πολλά επίπεδα η συλλογική παρέμβαση που έκανε δυνατή την αλληλεπίδραση του πάσχοντος Υποκειμένου με το πλαίσιο που μετασχηματιζόταν, αποκτώντας θεραπευτικό χαρακτήρα. Μια παρέμβαση που έκανε δυνατή τη σύναψη δεσμών των θεραπευτών με τους εγκλείστους.

Μέσα από την αλληλεπίδραση και τη θεραπευτική σχέση, ο έγκλειστος, ο χρόνιος τρόφιμος, ο ανίατος μπόρεσε να διαψεύσει τα θέσφατα, τη διάγνωση και την πρόγνωση της κλασικής ψυχιατρικής. Μπόρεσε να ιαθεί, δηλαδή να ξαναγυρίσει μέσα στην κοινωνική πραγματικότητα, να επανακοινωνικοποιηθεί, να οργανώσει σε καινούργιες βάσεις τη ζωή του και να αντλεί ικανοποίηση από τον καινούργιο τρόπο ζωής του και το νόημα που αυτός δίνει με τα σημερινά δεδομένα, χωρίς τις αγκυλώσεις του παρελθόντος.

Η εμπειρία της Λέρου αποδεικνύει πως το φαινομενικά αδύνατο, μπορεί να γίνει δυνατό. Ο χρόνιος τρόφιμος του Ψυχιατρείου μπορεί να κοινωνικοποιηθεί και να ζήσει στην κοινωνία, ελεύθερος από τα δεσμά του ψυχιατρικού ασύλου.

Όμως για να γίνει το Αδύνατο Δυνατό χρειάστηκε οι συντελεστές του εγχειρήματος να οραματίζονται μια ελεύθερη από ταξικά δεσμά κοινωνία και να πιστεύουν ότι μπορούν να πραγματώσουν με τον αγώνα τους την "ουτοπία" της χειραφέτησης των τρελών κι όλων των αποκλεισμένων και καταπιεσμένων, όλων των απόκληρων της κοινωνίας.

Όπως λέει χαρακτηριστικά ο Θ.Μ. "Καμία απελευθερωτική πράξη στην καθημερινή μας ζωή, μέσα στο συγκεκριμένο κοινωνικό Είναι, μέσα στο ιστορικό παρόν, δεν μπορεί να γίνει χωρίς αυτή η πράξη να περιέχει ένα μικρό κομματάκι από την "ουτοπία", πολύ περισσότερο η πράξη της κοινωνικής αναπαραγωγής του ψυχικά πάσχοντος" (σελ. 237).

Δεν ήταν λοιπόν ένα τεχνοκρατικό εγχείρημα ο μετασχηματισμός της Λέρου. Υπήρξε σχέδιο, συλλογική προσπάθεια και όραμα. Το θαρραλέο αυτό εγχείρημα τροφοδοτούνταν διαρκώς από την αγάπη για τον πάσχοντα συνάνθρωπο και τη δύναμη της συλλογικής δράσης και της κοινωνικής αλληλεγγύης.

Όμως βρήκε και αυτό τα όρια του στην κοινωνικοπολιτική πραγματικότητα της δεκαετίας του '90 που δεν ανεχόταν υπερβάσεις και ανατροπές, τις οποίες η βιοεξουσία δεν μπορούσε να χειραγωγήσει, μετατρέποντάς τες σε διαχειριστικά εργαλεία, όπως έγινε με πολλούς υπέρμαχους της Ψυχιατρικής Μεταρρύθμισης, που μετατράπηκαν σιγά-σιγά σε απολογητές του συστήματος, που κάποτε οι ίδιοι καταδίκαζαν.

Το βιβλίο στο σύνολό του παρουσιάζει μια θεωρία και μια κλινική πράξη, που διαμορφώνουν τους αναγκαίους όρους για να μη γίνει η Ψυχιατρική Μεταρρύθμιση ένα όχημα ιδιωτικοποίησης της Ψυχικής Υγείας, όπως έγινε στην πράξη με την ανάληψη της πλειοψηφίας των ευρωπαϊκών προγραμμάτων, δημιουργίας εξωνοσοκομειακών δομών αποασυλοποίησης (βασικά ξενώνες, οικοτροφεία και διαμερίσματα) από ΜΚΟ!

Πρόκειται λοιπόν για ένα βιβλίο αισιόδοξο, ως προς τις δυνατότητες υπερβάσεων και ανατροπών και απολύτως κριτικό απέναντι στην κλασική ψυχιατρική. Αποτελεί μια θαρραλέα καταγγελία του ρατσισμού απέναντι στους ψυχικά πάσχοντες και όλους τους αποκλεισμένους, που καλλιεργεί συστηματικά η βιοεξουσία, ενσταλάζοντας σταθερά στο κοινωνικό σύνολο το φόβο και τη φρίκη για αυτά τα "φύσει επικίνδυνα" άτομα και την αποστροφή του, ως κοινωνική στάση, που παίρνει τη θέση της συμπόνιας.

Είναι επίσης ένα βιβλίο που λέει την αλήθεια, τη βιωμένη από τον συγγραφέα και την ομάδα του αλήθεια, για όσα επιχειρήθηκαν στη Λέρο, για όσα έγιναν αλλά και για όσα δεν έγιναν, για την κατάσταση, όπως έχει διαμορφωθεί σήμερα στην Λέρο, με την εγκατάλειψη του εγχειρήματος και την παραγωγή νεο-χρονιότητας, όσο πληθαίνουν τα προβλήματα που δημιουργούν οι ελλείψεις, οι στερήσεις και οι ματαιώσεις, στα πλαίσια της κατάρρευσης του ΕΣΥ και του συστήματος ψυχικής υγείας γενικά.

Η Λέρος δεν έγινε "διεθνές κέντρο αποκατάστασης", όπως ζητούσε ο F. Rotelli, συνεργάτης του Basaglia, ούτε "διεθνές παράδειγμα αποασυλοποίησης".

Το βιβλίο, όμως, γράφτηκε, για να δείχνει το δρόμο σε όσους βρίσκουν το θάρρος να αντισταθούν, αφού παίρνει ξεκάθαρα τη θέση όσων δεν έχουν στον ήλιο μοίρα, των κατατρεγμένων και των διωγμένων από το ίδιο το καπιταλιστικό σύστημα, μέσα στην κρίση και την παρακμή του.

Η Ψυχιατρική, μπορεί, μέσα σε ορισμένους όρους, να είναι μια Επιστήμη Χειραφέτησης και όχι καταστολής.

Όμως η παραγωγή, από όλους τους πόρους του συστήματος, νέων κοινωνικά αποκλεισμένων ατόμων αυξάνεται με τερατώδεις ρυθμούς, όσο βαθαίνει η κρίση της παγκοσμιοποίησης. Ανάμεσα σ’ αυτούς τους απόκληρους οι πρόσφυγες από τις εμπόλεμες χώρες της Μέσης Ανατολής κατακλύζουν κατά κύματα τα ελληνικά νησιά και τη Λέρο. Οι ιμπεριαλιστικοί ανταγωνισμοί και οι πόλεμοι διαλύουν ολόκληρες χώρες, ξεκληρίζουν πληθυσμούς και αυξάνουν τις προσφυγικές ροές, δημιουργώντας δεκάδες χιλιάδες αποκλεισμένους εντός της ελληνικής επικράτειας, αφού πια εδώ και ένα χρόνο έκλεισε ο δρόμος προς την Ευρώπη.

Έτσι ξαναστήνονται εγκαταστάσεις εγκλεισμού στη Λέρο, hot spots και κέντρα κράτησης, ενώ το πρώην ΠΙΚΠΑ, που στέγαζε παλιά τα καθυστερημένα και τα αυτιστικά παιδιά, καλείται και πάλι να στεγάσει έναν "ευπαθή πληθυσμό", πρόσφυγες αυτή τη φορά, γυναίκες και παιδιά.

Έτσι, η Ιστορία της Λέρου φαίνεται να επαναλαμβάνεται, μέσα σε νέους όρους, θέτοντάς μας μπροστά σε κρίσιμα ερωτήματα:

Στη σημερινή πραγματικότητα που χαρακτηρίζεται από την αύξηση της διάδοσης των ψυχικών διαταραχών κάθε τύπου λόγω της οικονομικής και κοινωνικής κρίσης, την ολοκληρωτική αποτυχία του εγχειρήματος της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης και την αυξανόμενη βιολογικοποίηση της Ψυχιατρικής, τι πρέπει να κάνουμε, σε επίπεδο κινήματος, για να αποτρέψουμε την επελαύνουσα νέα βαρβαρότητα απέναντι στους ψυχικά πάσχοντες και όλους τους κοινωνικά αποκλεισμένους;

Πως μπορούν να αποφευχθούν νέα εγκλήματα τύπου Λέρου;

Και τέλος, η Ψυχιατρική, ως θεωρία και ως πράξη, σήμερα, μέσα σε συνθήκες μνημονιακής ασφυξίας και ματαίωσης, σε επίπεδο κοινωνίας, όλων των προσδοκιών κοινωνικής αλλαγής που είχαν καλλιεργηθεί την προηγούμενο περίοδο μπορεί να παίξει τον χειραφετητικό της ρόλο;

Kατερίνα Mάτσα

Ασκήσεις αντοχής: Το καλύτερο φάρμακο ενάντια στην κατάθλιψη

από runnfun

Πρόσφατες επιστημονικές μελέτες έδειξαν ότι οι ασκήσεις αντοχής και γενικά η φυσική δραστηριότητα μπορούν να βελτιώσουν τη διάθεση και να μειώσουν τα επίπεδα κατάθλιψης.

O ερευνητής στη ΣΕΦΑΑ του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας Ανδρέας Φλουρής εξηγεί τι εννοούμε όταν λέμε φυσική δραστηριότητα: «Αυξάνοντας τη φυσική μας δραστηριότητα π.χ. χρησιμοποιώντας ποδήλατο για να πάμε στη δουλειά ή τις σκάλες αντί για το ασανσέρ μπορούμε να επηρεάσουμε θετικά τα επίπεδα κατάθλιψης.

Αυτό οφείλεται στο ότι, όταν κάνουμε άσκηση, παράγονται στον εγκέφαλό μας ορμόνες, οι οποίες αλλάζουν την διάθεσή μας και γενικά μειώνουν το αίσθημα του πόνου και προκαλούν ευφορία. Η κυριότερη από αυτές τις ορμόνες είναι η β-ενδορφίνη, η οποία μπορεί να μειώσει την κατάθλιψη.

Άνθρωποι που έχουν αυξημένα επίπεδα φυσικής δραστηριότητας εμφανίζουν λιγότερα συμπτώματα κατάθλιψης από ανθρώπους που δεν είναι δραστήριοι, και αυτό ισχύει για όλες τις ηλικίες. Κάποιοι ερευνητές, μάλιστα, έχουν χρησιμοποιήσει την άσκηση ως μέσο θεραπείας σε ανθρώπους με βαριά κατάθλιψη και έχουν βρει ότι η άσκηση μειώνει τα συμπτώματά τους σε τέτοιο βαθμό, ώστε θα μπορούσε να πει κανείς ότι η άσκηση μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως μέσο για την θεραπεία της κατάθλιψης».

Οι καλύτεροι τρόποι

Ο τύπος άσκησης, που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη μείωση της κατάθλιψης, είναι κυρίως η άσκηση αντοχής (μεγάλης διάρκειας και χαμηλής έντασης) όπως το βάδισμα, το χαλαρό τρέξιμο, το ποδήλατο, το κολύμπι κτλ.

Επίσης η άσκηση με βάρη μπορεί να επιφέρει θετικά αποτελέσματα, αλλά και ο συνδυασμός άσκησης αντοχής και άσκησης με βάρη έχει θετικά αποτελέσματα. Οποιαδήποτε κι αν είναι η μορφή της άσκησης θα πρέπει να επαναλαμβάνεται 3-5 φορές την εβδομάδα, λένε οι ειδικοί, προκειμένου να έχει θετικά αποτελέσματα.

Εκπαιδευτική συνάντηση της "Πρωτοβουλίας για ένα Πολύμορφο Κίνημα στην Ψυχική Υγεία"Παρασκευή 17 Φεβρουαρίου στις 19.00

από Πρωτοβουλία για ένα Πολύμορφο Κίνημα για την Ψυχική Υγεία

Η επόμενη εκπαιδευτική συνάντηση της "Πρωτοβουλίας για ένα Πολύμορφο Κίνημα στην Ψυχική Υγεία", με θέμα:

Εμπειρία και βίωμα της ψυχικής οδύνης και η μετατροπή της σε σύμπτωμα, σημείο, σύνδρομο, νόσο. Ιστορία των ταξινομικών συστημάτων της ψυχιατρικής. (Τι έρχεται πρώτα, ο άνθρωπος ή η αρρώστια;).

θα γίνει την Παρασκευή 17 Φεβρουαρίου 2017 στις 19.00-21.00, στο χώρο του Δικτύου Hearing Voices Αθήνας, στην οδό Τροίας 44 (κοντά στην πλ. Βικτωρίας). Μαζί θα παρακολουθήσουμε και θα συζητήσουμε με αφορμή το 25λέπτο ντοκτυμαντέρ με τίτλο: «Η ζωή μου με τις φωνές», ένα 25λεπτο animation που μας αφηγείται την ιστορία ανάρρωσης του Peter Bullimore. Στις δυο ώρες που θα συναντηθούμε στόχος μας είναι να ανοίξει μια συζήτηση πέρα από τη μονοδιάστατη θεώρηση της ανάρρωσης ως «ύφεσης της συμπτωματολογίας», που συνήθως περνάει μέσα από τη συμμόρφωση του «ασθενούς» με τις οδηγίες για τη λήψη της φαρμακευτικής αγωγής και την επιστροφή του στην πραγματικότητα των ειδικών. Η ανάρρωση ως μια πολυεπίπεδη διαδικασία μπορεί να νοηματοδοτηθεί διαφορετικά από τον καθένα μας. Αυτό δε σημαίνει ότι η ανάρρωση συμβαίνει στο κενό εκτός του κοινωνικού πλαισίου. Αντίθετα, όπως αναφέρει και ο Ron Coleman, μπορεί να αποτελεί μια απελευθερωτική εμπειρία μέσα από την πολιτικοποίηση του υποκειμένου εντός του ευρύτερου κοινωνικού πλαισίου.

Τα ερωτήματα είναι πολλά και δε φιλοδοξούμε να τα απαντήσουμε. Άραγε ποια σημασία μπορεί να έχει για τον άνθρωπο με ψυχιατρική εμπειρία το να διεκδικήσει και να ξανακερδίσει την ιστορία του; Τι σημασία μπορεί να έχει η ανάγνωση της ιστορίας αυτής πέρα από το επίπεδο της ψυχοπαθολογίας και μιας απλοποιητικής διαδικασίας εκτίμησης της σοβαρότητας της νόσου και της ενδεχόμενης επικινδυνότητας; Το να ξανακερδίσει κανείς το δικαίωμα να μιλήσει για την ιστορία του και να αμφισβητήσει την κακοποιητική στάση των ΜΜΕ με την αναπαραγωγή στερεοτυπικών σχημάτων περί «επικίνδυνης νόσου» είναι άραγε μια χειραφετική διαδικασία; Το να διεκδικήσει κανείς τα δικαιώματα του εντός και εκτός των ψυχιατρικών θεσμών είναι άραγε μια διαδικασία ανάρρωσης; Κι΄ ακόμα, τι σημαίνει και πώς τίθεται η διεκδίκηση των δικαιωμάτων και η διαδικασία της ανάρρωσης σήμερα, μέσα στις συνθήκες της κατακλυσμικής οικονομικής κρίσης και της ολομέτωπης επίθεσης στα βασικά δικαιώματα, στο σύστημα των υπηρεσιών, στην ίδια τη ζωή μας;




AWAΥ WITH VOICES


"Η ζωή μου με τις φωνές"
ή
¨Άκου τις φωνές μου για να καταλάβεις την τρέλα μου"


Από το οπισθόφυλλο του DVD:

Μια δυνατή ιστορία ζωής στο χείλος του 20ού αιώνα που μας μεταφέρει στην αγάπη και τα πλούτη, στη θλίψη και στην απόγνωση και τελικά στην ανάρρωση. Μια ιστορία που αγγίζει πολλές χορδές. Η εικονογραφημένη αφήγηση της ιστορίας του Peter μας συνεπαίρνει με τα πάνω και τα κάτω της τρέλας του. Είναι μια αφήγηση γεμάτη σκαμπανεβάσματα που άλλοτε μας κάνει να γελάμε και άλλοτε να κλαίμε.



Παραγωγή: Rossie Τate Oxford Press

Την επιμέλεια και τον υποτιτλισμό του DVD στα ελληνικά ανέλαβαν μέλη του Δικτύου των Ανθρώπων που Ακούνε Φωνές στην Αθήνα. Εξάλλου και η δημιουργία του δικτύου στηρίχθηκε στην ανιδιοτελή προσφορά του Peter που όλα αυτά τα χρόνια συνδράμει τις προσπάθειες μας με κάθε πρόσφορο μέσο. Με τη σύμφωνη γνώμη του Peter τα όποια έσοδα από το DVD διατίθενται για τις ανάγκες του δικτύου.



Δίκτυο των Ανθρώπων που Ακούνε Φωνές Αθήνας

mailto:athinahvsynantisi@gmail.com

Ιστοσελίδα:www.hearingvoices.gr

Περισσότερες πληροφορίες για το DVD και την ιστορία του Peter :https://mentalhealthrecovery.omeka.net/exhibits/show/peter-bullimore/about-peter-s-pages/peter-s-life-story-on-film

Περίπου 100 ψυχικά ασθενείς πέθαναν σε απάνθρωπες συνθήκες διαβίωσης

από εφημερίδα των συντακτών




Τριγμούς και αντιδράσεις προκαλεί η δημοσιοποίηση έρευνας-καταπέλτη για τις άθλιες συνθήκες διαβίωσης σε ιδρύματα ασθενών με ψυχολογικά προβλήματα. Περίπου 100 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους μέσα στο 2016, ενώ τα ιδρύματα αυτά περιγράφονται σαν «στρατόπεδα συγκέντρωσης» με τις λεπτομέρειες του πορίσματος να προκαλούν σοκ.

Σύμφωνα με την έκθεση σχεδόν 100 ασθενείς έχασαν τη ζωή τους μεταξύ Μαρτίου και Δεκεμβρίου του 2016 από αφυδάτωση, διάρροια ή κρίσεις επιληψίας. Οι ασθενείς μεταφέρθηκαν επειγόντως από μια ψυχιατρική κλινική του Γιοχάνεσμπουργκ σε άλλα νοσηλευτικά κέντρα, την λειτουργία των οποία έχουν αναλάβει ΜΚΟ για να εξοικονομηθούν χρήματα.
Όπως εξήγησε ο συντάκτης της έρευνας Μαλεγκαπουρού Μακγκόμπα μόνο ένας από αυτούς τους ανθρώπους απεβίωσε από τα συμπτώματα της ψυχικής του ασθένειας, ενώ ο αριθμός των νεκρών ενδέχεται να αυξηθεί.

Στο 68 σελίδων πόρισμά του ο Μακγκόμπα περιγράφει λεπτομερώς τις άθλιες συνθήκες μεταφοράς των ασθενών, τους οποίους μεταχειρίστηκαν όπως «τα εμπορεύματα σε αγορά βοοειδών».

Καταγγέλλει ακόμη και τις συνθήκες νοσηλείας σε κέντρα τα οποία συχνά λειτουργούσαν με ελλιπή εξοπλισμό, χωρίς θέρμανση και είχαν υπεράριθμους νοσηλευόμενους. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα συχνά να μην υπάρχει τροφή ή νερό.

Αυτά τα νοσηλευτικά ιδρύματα «επιλέχθηκαν με μυστηριώδη τρόπο» και κρίθηκαν ανεπαρκή «στο να μπορούν να διαχωρίσουν την ανάγκη να παράσχουν εξειδικευμένες επαγγελματικές φροντίδες (...) από την οικονομική ευκαιρία» επισημαίνεται στην έκθεση.

Επιπλέον, μάρτυρες παρομοιάζουν τα ιδρύματα αυτά με «στρατόπεδα συγκέντρωσης», ενώ ήδη το υπουργείο Υγείας της επαρχίας Γκαουτένγκ (όπου βρίσκονται Γιοχάνεσμπουργκ και Πρετόρια) αποφάσισε να τερματίσει τη σύμβαση με την κλινική που βρίσκεται στο επίκεντρο της έρευνας.

Η περιφερειακή «υπουργός», Κεντάνι Μαχλανγκού, υπέβαλε την παραίτησή της και ο πρωθυπουργός της επαρχίας Ντέιβιντ Μακχούρα υποσχέθηκε την άσκηση διώξεων σε βάρος όλων των υπευθύνων.

Η αντιπολίτευση από την πλευρά της κατήγγειλε την «αμέλεια» που επέδειξε η κυβέρνηση του Αφρικανικού Εθνικού Κογκρέσου (ANC).