από ΕΕΚ
Ο Ψυχιατρικός Εγκλεισμός δίνει τη σκυτάλη στον Εγκλεισμό Προσφύγων και Μεταναστών
Πραγματοποιήθηκε με μεγάλη επιτυχία στις 13 Φλεβάρη, στην ωραία αίθουσα στου Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων, μια πολύ ενδιαφέρουσα ημερίδα που οργανώθηκε από το "Πολύμορφο κίνημα για την ψυχική υγεία" με θέμα: «Λέρος: 25 χρόνια μετά, από το ξεπέρασμα του ψυχιατρικού εγκλεισμού στην ίδρυση νέου στρατοπέδου εγκλεισμού προσφύγων και μεταναστών».
Στην αρχή προβλήθηκε ένα εξαιρετικό video, που επιμελήθηκε η Δώρα Κουτσανέλου, με την ιστορία της Λέρου, ως τόπου εγκλεισμού των "ανεπιθύμητων" κοινωνικών στοιχείων διαχρονικά. Τα παιδιά των ανταρτών στις λεγόμενες Βασιλικές Τεχνικές Σχολές Λέρου, οι πολιτικοί εξόριστοι του εμφυλίου και μετά της χούντας, οι "αζήτητοι" τρόφιμοι των μεγάλων ψυχιατρείων της χώρας που μεταφέρθηκαν με αρματαγωγά και τώρα, στον ίδιο χώρο του παλιού ψυχιατρείου στα Λέπιδα, οι πρόσφυγες που κατακλύζουν το νησί, κυνηγημένοι από τους πολέμους και τις καταστροφές που προκαλεί η πολιτική των ιμπεριαλιστών στη Μέση Ανατολή.
Στο πρώτο μέρος της ημερίδας παρουσιάστηκε η εμπειρία της αποϊδρυματοποίησης, μέσα από τους ανθρώπους που δούλεψαν εκεί με όραμα, ενθουσιασμό, αισιοδοξία και πίστη στη δυνατότητα υπέρβασης του ψυχιατρικού ασύλου. Ο Θόδωρος Μεγαλοοικονόμου, ο Κώστας Μπαϊρακτάρης, η Μαρία Κακογιάννη, η Μαρία Γιαννοπούλου, η Χρύσα Κραβαρίτη, ο Λάμπρος Γιώτης, ο Γιώργος Ευθυμίου, μίλησαν για εκείνες τις πρωτοποριακές προσπάθειες στη δεκαετία του '90, που κατάφεραν να κάνουν το αδύνατο δυνατό, να ξαναδώσουν κοινωνική υπόσταση και φωνή, να ξυπνήσουν συγκινήσεις, να ντύσουν και να στεγάσουν σε κατοικίες μέσα στην πόλη τούς ανθρώπους που ο εγκλεισμός είχε συνθλίψει. Συγκλονιστικό το παράδειγμα του μουσικού που οδηγήθηκε στο ψυχιατρείο της Λέρου όπου σιγά - σιγά σταμάτησε να παίζει το βιολί του και μετά 3 χρόνια το έσπασε και βυθίστηκε στη σιωπή. Αυτός ο άνθρωπος, μέσα από τις προσπάθειες των λειτουργών ψυχικής υγείας, εθελοντές οι περισσότεροι, και του μόνιμου προσωπικού που εκπαιδεύτηκε σιγά σιγά σε νέο ρόλο, θεραπευτικό και όχι φυλακτικό όπως πριν, και μετά με τη βοήθεια της Τέχνης (θέατρο, μουσική κ.λπ.) ξανάρχισε να παίζει βιολί, αγόρασε ένα δικό του, βγήκε απ' το ψυχιατρείο για να ζήσει σε διαμέρισμα στην πόλη και μετά 35 χρόνια εγκλεισμού επανεντάχθηκε κοινωνικά.
Στο δεύτερο μέρος παρουσιάστηκε η κατάσταση με τους πρόσφυγες. Η Δώρα Κουτσανέλου ανέλυσε τον μηχανισμό ακύρωσης της δουλειάς των αλληλέγγυων από την κεντρική και την τοπική εξουσία μέσα από τη δημιουργία hot spot - στρατοπέδου συγκέντρωσης στο χώρο του παλιού ψυχιατρείου, σε κοντέινερ στα Λέπιδα, ενώ η Δ. Κωστοπούλου αναφέρθηκε στο τραύμα που δημιουργεί στους πρόσφυγες η βία του πολέμου και του εγκλεισμού.
Στην ημερίδα ακούστηκε και ο λόγος των ίδιων των προσφύγων που φιλοξενούνται στην Νοταρά. Οι εργασίες ολοκληρώθηκαν με την παρουσίαση από δύο αλληλέγγυες του κοινωνικού πειράματος της αυτοδιαχειριζόμενης - αλληλέγγυας δομής φιλοξενίας για πρόσφυγες και μετανάστες στην κατάληψη της Νοταρά. Η συζήτηση που έγινε ήταν πολύ ουσιαστική.
Η Ευρώπη-φρούριο υψώνει φράχτες στα σύνορα όλων των ευρωπαϊκών κρατών. Οι πρόσφυγες είναι ανεπιθύμητοι, θεωρούνται απειλή για την ασφάλεια των Ευρωπαίων πολιτών. Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι δυσαρεστημένη με τη στάση της Ελλάδας, που αποδεικνύεται, κατά τους αξιωματούχους της, ανίκανη να διαχειριστεί τις προσφυγικές ροές, που αυξάνονται συνεχώς. Οχτακόσιες χιλιάδες άνθρωποι πέρασαν μέχρι το τέλος του 2015 και κατευθύνθηκαν προς ευρωπαϊκές χώρες. Και η ροή συνεχίζεται.
Παράλληλα συνεχίζουν να πνίγονται στο Αιγαίο άντρες, γυναίκες και κυρίως μικρά παιδιά, 319 μόνο το 2016, όταν βυθίζονται τα σαπιοκάραβα που τους μεταφέρουν από τα τουρκικά παράλια στα ελληνικά νησιά, τη Λέσβο, τη Σάμο, την Κω, τη Λέρο, την Κάλυμνο, τη Χίο. "Φράχτες υψωμένοι πρόσφυγες πνιγμένοι" λέει ένα σύνθημα της πρωτοβουλίας για ελεύθερα σύνορα, ενάντια στην Ευρώπη-φρούριο.
Η πολιτική της Ε.Ε. στο μεταναστευτικό είναι αμείλικτη. Νατοϊκές δυνάμεις θα περιπολούν στο Αιγαίο, στα θαλάσσια σύνορα Τουρκίας - Ελλάδας, ο ρόλος της Frontex αναβαθμίζεται με το δικαίωμα να παρεμβαίνει, κατά την κρίση της, καταπατώντας τα κυριαρχικά δικαιώματα της χώρας, πέντε hotspots και δύο στρατόπεδα συγκέντρωσης θα λειτουργήσουν άμεσα. Στα στρατόπεδα θα στεγαστούν σε πρώτη φάση 50.000 πρόσφυγες. Όμως το σχέδιο είναι να επιστρέφουν στη χώρα υποδοχής, δηλαδή την Ελλάδα, όλοι οι πρόσφυγες που έχουν ζητήσει και δεν τους έχει δοθεί άσυλο σε χώρες της Ευρώπης.
Η Ελλάδα της κρίσης, λοιπόν ένα απέραντο στρατόπεδο συγκέντρωσης, όπου θα στοιβάζονται οι άνθρωποι που τα έχουν χάσει όλα κι έχουν φύγει απ’ την πατρίδα τους για να γλιτώσουν τη ζωή τους. Η βιοπολιτική αξιολογεί ασύμμετρα τη ζωή, υποτιμώντας τη ζωή των μεταναστών, τη ζωή των "Άλλων", των "παραπανίσιων", των διαφορετικών, των ανεπιθύμητων.
Κατά τον Giorgio Agamben ο πρόσφυγας αντιπροσωπεύει τη "γυμνή ζωή", τον άνθρωπο που "δεν έχει το δικαίωμα να έχει δικαιώματα", κατά την έκφραση της Χάνα Άρεντ. Γι’ αυτούς τους ανθρώπους μετρά μονάχα η βιολογική επιβίωση. Αρκεί που δεν πνίγηκαν στο Αιγαίο ή που δεν σκοτώθηκαν από τις νάρκες του Έβρου. Δεν μετρά η προσωπική τους ιστορία, η βιογραφία τους, τα συναισθήματα, ο λόγος τους.
Απέναντί τους υψώνεται ως άυλος φράχτης, ο ανθρωπιστικός λόγος, ο λόγος και η δράση των ανθρωπιστικών οργανώσεων, με συνεχείς αναφορές στα θύματα (χωρίς φωνή) και με μια απολίτικη λατρεία στην επιβίωση. "Δεν θα βυθίσουμε τις βάρκες στο Αιγαίο" έλεγε ο υπουργός μεταναστευτικής πολιτικής Μουζάλας σε ευρωπαίο συνάδελφό του. Δεν τους σκοτώνει, αλλά και δεν τους θέλει. Και, τελικά, καταλήγει να δέχεται τη "στρατιωτικοποίηση" της διαχείρισης των μεταναστευτικών ροών, μέσα από την εμπλοκή του ΝΑΤΟ και της Frontex, στη γκρίζα ζώνη ανθρωπιστικού - πολιτικού στα νερά του Αιγαίου.
Τελικά, η "γυμνή ζωή" του μετανάστη λειτουργεί ως το καύσιμο της ανθρωπιστικής μηχανής, όπως λέει ο Agamben.
Για να διατηρηθεί η "κανονικότητα" της ζωής των Eυρωπαίων πολιτών, δηλαδή η "κανονικότητα" της ζωής που επιβάλλουν οι αγορές, πρέπει να υπάρχει η μάζα των ζωντανών-νεκρών, των προσφύγων που περνούν ως φαντάσματα, ως "ζόμπι", στις παρυφές της ζωής των "κανονικών". Σ’ αυτές τις παρυφές κινούνται και άλλοι. Ανάμεσά τους οι ψυχικά ασθενείς, επίσης ανεπιθύμητοι από την εξουσία, γίνονται και αυτοί αποδέκτες της βαρβαρότητας του συστήματος. Εγκλεισμοί, μηχανικές καθηλώσεις, τεράστιες δόσεις ψυχοφαρμάκων, απομονώσεις, βία, καταστολή κάθε τύπου γίνονται εργαλεία της φρίκης, της μετατροπής τους σε ζωντανούς-νεκρούς, όπως αποκαλούσε τους έγκλειστους στο Δαφνί ο ποιητής Κώστας Βάρναλης στην δεκαετία του 1930, όταν το επισκέφθηκε. Και σήμερα;
Κάτω από την ταμπέλα της "Ψυχιατρικής Μεταρρύθμισης" παίζεται ακόμα το ίδιο δράμα.
Και όσο η κοινωνία βυθίζεται στην κρίση, όσο διαρρηγνύονται οι κοινωνικοί δεσμοί, τόσο μεγαλώνει ο αριθμός των ανεπιθύμητων, των κοινωνικά αποκλεισμένων, αυτών που η «υγιής κοινωνία» δεν τους δίνει χώρο, που τους υποχρεώνει να ζουν στις παρυφές της, στο χώρο του κοινωνικού αποκλεισμού, μέσα ή έξω από στρατόπεδα συγκέντρωσης.
Πρόσφυγες στην ίδια τους τη χώρα μαζί με τους πρόσφυγες από άλλες, κατεστραμμένες από πολέμους, χώρες.
Η Λέρος, το ψυχιατρείο της στα Λέπιδα, το "σύμβολο της ελληνικής ψυχιατρικής", όπως την αποκάλεσε ο Fr. Rotelli, μετατρέπεται σήμερα σε στρατόπεδο συγκέντρωσης, όπου θα στοιβαχτούν μέσα σε κοντέινερ, χιλιάδες πρόσφυγες που καταφθάνουν στο νησί.
Σ’ αυτό το χώρο θα έχει δικαίωμα, σύμφωνα με τις ανακοινώσεις του υπουργού Άμυνας Καμένου, να μπαίνει μόνο ο στρατός, η αστυνομία και το Λιμενικό, θα ζουν, δηλαδή, σε καθεστώς κράτησης. Και βέβαια θα επιτρέψουν την είσοδο σε "διαπιστευμένες" ΜΚΟ να λειτουργούν εκεί μέσα, επικουρικά, στο δικό τους έργο, της φύλαξης των εγκλείστων.
Ο εγκλεισμός, ο αποκλεισμός και ο κοινωνικός έλεγχος από την βιοεξουσία, το τρίπτυχο που ο Μισέλ Φουκώ αναλύει, είναι οι βασικές λειτουργίες των "νέων θεσμών" που δημιουργούνται στα νησιά του Αιγαίου και σε όλη τη χώρα, πάντα κατ’ εντολή των ευρωπαίων αξιωματούχων. Hot spots, κέντρα κράτησης, κέντρα μετεγκατάστασης, στρατόπεδα συγκέντρωσης. Σ’ αυτούς τους χώρους ανελευθερίας, η διαχείριση του ανθρώπινου δυναμικού ανατίθεται, κατ’ αποκλειστικότητα, στις διάφορες ΜΚΟ, που κερδοσκοπούν ασύστολα πάνω στον πόνο των ξεριζωμένων. Σ’ αυτούς, το τραύμα της Ιστορίας, η ιστορική καταστροφή διασχίζει βαθιά τον ψυχισμό και τελικά ολόκληρη την ύπαρξή τους, με ανυπολόγιστες συνέπειες στη ζωή τους, όπως αναλύθηκε στην ημερίδα. Ο εγκλεισμός λοιπόν αυτών των ανθρώπων μέσα σε χώρους και όρους στέρησης της ελευθερίας τους εγκυμονεί τεράστιους κινδύνους, ανάλογους με αυτούς που συνέτριψαν την προσωπικότητα και καταδίκασαν σε ισόβια σιωπή τους έγκλειστους στο ψυχιατρείο της Λέρου. Η ιδρυματοποίηση, η προοδευτική απώλεια της υποκειμενικότητας των εγκλείστων, που καταδικάζονται να ζουν απλά επιβιώνοντας βιολογικά δεν είναι συνυφασμένη με την ψυχική αρρώστια, αλλά είναι συνάρτηση των υλικών όρων ζωής και "θεραπευτικής" αντιμετώπισης στα τεράστια απρόσωπα ιδρύματα, όπου η βία, με διάφορες μορφές κυριαρχεί.
Η προσπάθεια αποϊδρυματοποίησης αυτών των ανθρώπων στηρίχθηκε στην αλλαγή ακριβώς αυτών των όρων και στη δημιουργία θεραπευτικής, ουσιαστικής σχέσης με τους λειτουργούς της ψυχικής υγείας σε συνθήκες ελευθερίας. Η ελευθερία είναι θεραπευτική.
Σήμερα, λοιπόν, που η χωρίς προηγούμενο συστημική κρίση εξωθεί όλο και περισσότερους ανθρώπους στις παρυφές της κοινωνίας, χωρίς δουλειά, χωρίς προοπτικές, καταδικασμένους σε κοινωνικό αποκλεισμό και γι’ αυτό ανεπιθύμητους για τη βιοεξουσία, η προοπτική του εγκλεισμού και της καταστολής είμαι άμεση στον ορίζοντα. Απ’ αυτήν την άποψη "είμαστε όλοι πρόσφυγες".
Όπως τονίστηκε, λοιπόν, στην ημερίδα το ζήτημα που αντικειμενικά τίθεται σε όλους μας είναι η συνένωση των δυνάμεών μας, μέσα από μια ενιαιομετωπική δράση για την ανατροπή του καπιταλιστικού συστήματος που γεννά πολέμους, καταστροφές, προσφυγιά, δυστυχία, εγκλεισμό, αποκλεισμό, καταστολή.
Αυτόν τον αγώνα πρέπει να τον δώσουμε μαζί με τους ίδιους τους πρόσφυγες και μετανάστες, που κατέθεσαν σ’ αυτή την ημερίδα και τη δική τους συγκλονιστική μαρτυρία. Η εμπειρία της αυτοδιαχειριζόμενης κατάληψης της Νοταρά που φιλοξενεί πρόσφυγες, οι οποίοι συμμετέχουν ισότιμα στις συνελεύσεις, ως πολιτικά υποκείμενα -και όχι απλά θύματα της ανθρωπιστικής καταστροφής- δίνει στο εγχείρημα αυτό τον χαρακτήρα "παραδείγματος"
Ήταν μια πολύ σημαντική ημερίδα, πρώτο βήμα μιας ευρύτερης καμπάνιας προβληματισμού και δράσης, όχι μόνο των λειτουργών ψυχικής υγείας, όχι μόνο των αλληλέγγυων, αλλά ολόκληρης της κοινωνίας.
Κατερίνα Μάτσα
Ο Ψυχιατρικός Εγκλεισμός δίνει τη σκυτάλη στον Εγκλεισμό Προσφύγων και Μεταναστών
Πραγματοποιήθηκε με μεγάλη επιτυχία στις 13 Φλεβάρη, στην ωραία αίθουσα στου Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων, μια πολύ ενδιαφέρουσα ημερίδα που οργανώθηκε από το "Πολύμορφο κίνημα για την ψυχική υγεία" με θέμα: «Λέρος: 25 χρόνια μετά, από το ξεπέρασμα του ψυχιατρικού εγκλεισμού στην ίδρυση νέου στρατοπέδου εγκλεισμού προσφύγων και μεταναστών».
Στην αρχή προβλήθηκε ένα εξαιρετικό video, που επιμελήθηκε η Δώρα Κουτσανέλου, με την ιστορία της Λέρου, ως τόπου εγκλεισμού των "ανεπιθύμητων" κοινωνικών στοιχείων διαχρονικά. Τα παιδιά των ανταρτών στις λεγόμενες Βασιλικές Τεχνικές Σχολές Λέρου, οι πολιτικοί εξόριστοι του εμφυλίου και μετά της χούντας, οι "αζήτητοι" τρόφιμοι των μεγάλων ψυχιατρείων της χώρας που μεταφέρθηκαν με αρματαγωγά και τώρα, στον ίδιο χώρο του παλιού ψυχιατρείου στα Λέπιδα, οι πρόσφυγες που κατακλύζουν το νησί, κυνηγημένοι από τους πολέμους και τις καταστροφές που προκαλεί η πολιτική των ιμπεριαλιστών στη Μέση Ανατολή.
Στο πρώτο μέρος της ημερίδας παρουσιάστηκε η εμπειρία της αποϊδρυματοποίησης, μέσα από τους ανθρώπους που δούλεψαν εκεί με όραμα, ενθουσιασμό, αισιοδοξία και πίστη στη δυνατότητα υπέρβασης του ψυχιατρικού ασύλου. Ο Θόδωρος Μεγαλοοικονόμου, ο Κώστας Μπαϊρακτάρης, η Μαρία Κακογιάννη, η Μαρία Γιαννοπούλου, η Χρύσα Κραβαρίτη, ο Λάμπρος Γιώτης, ο Γιώργος Ευθυμίου, μίλησαν για εκείνες τις πρωτοποριακές προσπάθειες στη δεκαετία του '90, που κατάφεραν να κάνουν το αδύνατο δυνατό, να ξαναδώσουν κοινωνική υπόσταση και φωνή, να ξυπνήσουν συγκινήσεις, να ντύσουν και να στεγάσουν σε κατοικίες μέσα στην πόλη τούς ανθρώπους που ο εγκλεισμός είχε συνθλίψει. Συγκλονιστικό το παράδειγμα του μουσικού που οδηγήθηκε στο ψυχιατρείο της Λέρου όπου σιγά - σιγά σταμάτησε να παίζει το βιολί του και μετά 3 χρόνια το έσπασε και βυθίστηκε στη σιωπή. Αυτός ο άνθρωπος, μέσα από τις προσπάθειες των λειτουργών ψυχικής υγείας, εθελοντές οι περισσότεροι, και του μόνιμου προσωπικού που εκπαιδεύτηκε σιγά σιγά σε νέο ρόλο, θεραπευτικό και όχι φυλακτικό όπως πριν, και μετά με τη βοήθεια της Τέχνης (θέατρο, μουσική κ.λπ.) ξανάρχισε να παίζει βιολί, αγόρασε ένα δικό του, βγήκε απ' το ψυχιατρείο για να ζήσει σε διαμέρισμα στην πόλη και μετά 35 χρόνια εγκλεισμού επανεντάχθηκε κοινωνικά.
Στο δεύτερο μέρος παρουσιάστηκε η κατάσταση με τους πρόσφυγες. Η Δώρα Κουτσανέλου ανέλυσε τον μηχανισμό ακύρωσης της δουλειάς των αλληλέγγυων από την κεντρική και την τοπική εξουσία μέσα από τη δημιουργία hot spot - στρατοπέδου συγκέντρωσης στο χώρο του παλιού ψυχιατρείου, σε κοντέινερ στα Λέπιδα, ενώ η Δ. Κωστοπούλου αναφέρθηκε στο τραύμα που δημιουργεί στους πρόσφυγες η βία του πολέμου και του εγκλεισμού.
Στην ημερίδα ακούστηκε και ο λόγος των ίδιων των προσφύγων που φιλοξενούνται στην Νοταρά. Οι εργασίες ολοκληρώθηκαν με την παρουσίαση από δύο αλληλέγγυες του κοινωνικού πειράματος της αυτοδιαχειριζόμενης - αλληλέγγυας δομής φιλοξενίας για πρόσφυγες και μετανάστες στην κατάληψη της Νοταρά. Η συζήτηση που έγινε ήταν πολύ ουσιαστική.
Η Ευρώπη-φρούριο υψώνει φράχτες στα σύνορα όλων των ευρωπαϊκών κρατών. Οι πρόσφυγες είναι ανεπιθύμητοι, θεωρούνται απειλή για την ασφάλεια των Ευρωπαίων πολιτών. Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι δυσαρεστημένη με τη στάση της Ελλάδας, που αποδεικνύεται, κατά τους αξιωματούχους της, ανίκανη να διαχειριστεί τις προσφυγικές ροές, που αυξάνονται συνεχώς. Οχτακόσιες χιλιάδες άνθρωποι πέρασαν μέχρι το τέλος του 2015 και κατευθύνθηκαν προς ευρωπαϊκές χώρες. Και η ροή συνεχίζεται.
Παράλληλα συνεχίζουν να πνίγονται στο Αιγαίο άντρες, γυναίκες και κυρίως μικρά παιδιά, 319 μόνο το 2016, όταν βυθίζονται τα σαπιοκάραβα που τους μεταφέρουν από τα τουρκικά παράλια στα ελληνικά νησιά, τη Λέσβο, τη Σάμο, την Κω, τη Λέρο, την Κάλυμνο, τη Χίο. "Φράχτες υψωμένοι πρόσφυγες πνιγμένοι" λέει ένα σύνθημα της πρωτοβουλίας για ελεύθερα σύνορα, ενάντια στην Ευρώπη-φρούριο.
Η πολιτική της Ε.Ε. στο μεταναστευτικό είναι αμείλικτη. Νατοϊκές δυνάμεις θα περιπολούν στο Αιγαίο, στα θαλάσσια σύνορα Τουρκίας - Ελλάδας, ο ρόλος της Frontex αναβαθμίζεται με το δικαίωμα να παρεμβαίνει, κατά την κρίση της, καταπατώντας τα κυριαρχικά δικαιώματα της χώρας, πέντε hotspots και δύο στρατόπεδα συγκέντρωσης θα λειτουργήσουν άμεσα. Στα στρατόπεδα θα στεγαστούν σε πρώτη φάση 50.000 πρόσφυγες. Όμως το σχέδιο είναι να επιστρέφουν στη χώρα υποδοχής, δηλαδή την Ελλάδα, όλοι οι πρόσφυγες που έχουν ζητήσει και δεν τους έχει δοθεί άσυλο σε χώρες της Ευρώπης.
Η Ελλάδα της κρίσης, λοιπόν ένα απέραντο στρατόπεδο συγκέντρωσης, όπου θα στοιβάζονται οι άνθρωποι που τα έχουν χάσει όλα κι έχουν φύγει απ’ την πατρίδα τους για να γλιτώσουν τη ζωή τους. Η βιοπολιτική αξιολογεί ασύμμετρα τη ζωή, υποτιμώντας τη ζωή των μεταναστών, τη ζωή των "Άλλων", των "παραπανίσιων", των διαφορετικών, των ανεπιθύμητων.
Κατά τον Giorgio Agamben ο πρόσφυγας αντιπροσωπεύει τη "γυμνή ζωή", τον άνθρωπο που "δεν έχει το δικαίωμα να έχει δικαιώματα", κατά την έκφραση της Χάνα Άρεντ. Γι’ αυτούς τους ανθρώπους μετρά μονάχα η βιολογική επιβίωση. Αρκεί που δεν πνίγηκαν στο Αιγαίο ή που δεν σκοτώθηκαν από τις νάρκες του Έβρου. Δεν μετρά η προσωπική τους ιστορία, η βιογραφία τους, τα συναισθήματα, ο λόγος τους.
Απέναντί τους υψώνεται ως άυλος φράχτης, ο ανθρωπιστικός λόγος, ο λόγος και η δράση των ανθρωπιστικών οργανώσεων, με συνεχείς αναφορές στα θύματα (χωρίς φωνή) και με μια απολίτικη λατρεία στην επιβίωση. "Δεν θα βυθίσουμε τις βάρκες στο Αιγαίο" έλεγε ο υπουργός μεταναστευτικής πολιτικής Μουζάλας σε ευρωπαίο συνάδελφό του. Δεν τους σκοτώνει, αλλά και δεν τους θέλει. Και, τελικά, καταλήγει να δέχεται τη "στρατιωτικοποίηση" της διαχείρισης των μεταναστευτικών ροών, μέσα από την εμπλοκή του ΝΑΤΟ και της Frontex, στη γκρίζα ζώνη ανθρωπιστικού - πολιτικού στα νερά του Αιγαίου.
Τελικά, η "γυμνή ζωή" του μετανάστη λειτουργεί ως το καύσιμο της ανθρωπιστικής μηχανής, όπως λέει ο Agamben.
Για να διατηρηθεί η "κανονικότητα" της ζωής των Eυρωπαίων πολιτών, δηλαδή η "κανονικότητα" της ζωής που επιβάλλουν οι αγορές, πρέπει να υπάρχει η μάζα των ζωντανών-νεκρών, των προσφύγων που περνούν ως φαντάσματα, ως "ζόμπι", στις παρυφές της ζωής των "κανονικών". Σ’ αυτές τις παρυφές κινούνται και άλλοι. Ανάμεσά τους οι ψυχικά ασθενείς, επίσης ανεπιθύμητοι από την εξουσία, γίνονται και αυτοί αποδέκτες της βαρβαρότητας του συστήματος. Εγκλεισμοί, μηχανικές καθηλώσεις, τεράστιες δόσεις ψυχοφαρμάκων, απομονώσεις, βία, καταστολή κάθε τύπου γίνονται εργαλεία της φρίκης, της μετατροπής τους σε ζωντανούς-νεκρούς, όπως αποκαλούσε τους έγκλειστους στο Δαφνί ο ποιητής Κώστας Βάρναλης στην δεκαετία του 1930, όταν το επισκέφθηκε. Και σήμερα;
Κάτω από την ταμπέλα της "Ψυχιατρικής Μεταρρύθμισης" παίζεται ακόμα το ίδιο δράμα.
Και όσο η κοινωνία βυθίζεται στην κρίση, όσο διαρρηγνύονται οι κοινωνικοί δεσμοί, τόσο μεγαλώνει ο αριθμός των ανεπιθύμητων, των κοινωνικά αποκλεισμένων, αυτών που η «υγιής κοινωνία» δεν τους δίνει χώρο, που τους υποχρεώνει να ζουν στις παρυφές της, στο χώρο του κοινωνικού αποκλεισμού, μέσα ή έξω από στρατόπεδα συγκέντρωσης.
Πρόσφυγες στην ίδια τους τη χώρα μαζί με τους πρόσφυγες από άλλες, κατεστραμμένες από πολέμους, χώρες.
Η Λέρος, το ψυχιατρείο της στα Λέπιδα, το "σύμβολο της ελληνικής ψυχιατρικής", όπως την αποκάλεσε ο Fr. Rotelli, μετατρέπεται σήμερα σε στρατόπεδο συγκέντρωσης, όπου θα στοιβαχτούν μέσα σε κοντέινερ, χιλιάδες πρόσφυγες που καταφθάνουν στο νησί.
Σ’ αυτό το χώρο θα έχει δικαίωμα, σύμφωνα με τις ανακοινώσεις του υπουργού Άμυνας Καμένου, να μπαίνει μόνο ο στρατός, η αστυνομία και το Λιμενικό, θα ζουν, δηλαδή, σε καθεστώς κράτησης. Και βέβαια θα επιτρέψουν την είσοδο σε "διαπιστευμένες" ΜΚΟ να λειτουργούν εκεί μέσα, επικουρικά, στο δικό τους έργο, της φύλαξης των εγκλείστων.
Ο εγκλεισμός, ο αποκλεισμός και ο κοινωνικός έλεγχος από την βιοεξουσία, το τρίπτυχο που ο Μισέλ Φουκώ αναλύει, είναι οι βασικές λειτουργίες των "νέων θεσμών" που δημιουργούνται στα νησιά του Αιγαίου και σε όλη τη χώρα, πάντα κατ’ εντολή των ευρωπαίων αξιωματούχων. Hot spots, κέντρα κράτησης, κέντρα μετεγκατάστασης, στρατόπεδα συγκέντρωσης. Σ’ αυτούς τους χώρους ανελευθερίας, η διαχείριση του ανθρώπινου δυναμικού ανατίθεται, κατ’ αποκλειστικότητα, στις διάφορες ΜΚΟ, που κερδοσκοπούν ασύστολα πάνω στον πόνο των ξεριζωμένων. Σ’ αυτούς, το τραύμα της Ιστορίας, η ιστορική καταστροφή διασχίζει βαθιά τον ψυχισμό και τελικά ολόκληρη την ύπαρξή τους, με ανυπολόγιστες συνέπειες στη ζωή τους, όπως αναλύθηκε στην ημερίδα. Ο εγκλεισμός λοιπόν αυτών των ανθρώπων μέσα σε χώρους και όρους στέρησης της ελευθερίας τους εγκυμονεί τεράστιους κινδύνους, ανάλογους με αυτούς που συνέτριψαν την προσωπικότητα και καταδίκασαν σε ισόβια σιωπή τους έγκλειστους στο ψυχιατρείο της Λέρου. Η ιδρυματοποίηση, η προοδευτική απώλεια της υποκειμενικότητας των εγκλείστων, που καταδικάζονται να ζουν απλά επιβιώνοντας βιολογικά δεν είναι συνυφασμένη με την ψυχική αρρώστια, αλλά είναι συνάρτηση των υλικών όρων ζωής και "θεραπευτικής" αντιμετώπισης στα τεράστια απρόσωπα ιδρύματα, όπου η βία, με διάφορες μορφές κυριαρχεί.
Η προσπάθεια αποϊδρυματοποίησης αυτών των ανθρώπων στηρίχθηκε στην αλλαγή ακριβώς αυτών των όρων και στη δημιουργία θεραπευτικής, ουσιαστικής σχέσης με τους λειτουργούς της ψυχικής υγείας σε συνθήκες ελευθερίας. Η ελευθερία είναι θεραπευτική.
Σήμερα, λοιπόν, που η χωρίς προηγούμενο συστημική κρίση εξωθεί όλο και περισσότερους ανθρώπους στις παρυφές της κοινωνίας, χωρίς δουλειά, χωρίς προοπτικές, καταδικασμένους σε κοινωνικό αποκλεισμό και γι’ αυτό ανεπιθύμητους για τη βιοεξουσία, η προοπτική του εγκλεισμού και της καταστολής είμαι άμεση στον ορίζοντα. Απ’ αυτήν την άποψη "είμαστε όλοι πρόσφυγες".
Όπως τονίστηκε, λοιπόν, στην ημερίδα το ζήτημα που αντικειμενικά τίθεται σε όλους μας είναι η συνένωση των δυνάμεών μας, μέσα από μια ενιαιομετωπική δράση για την ανατροπή του καπιταλιστικού συστήματος που γεννά πολέμους, καταστροφές, προσφυγιά, δυστυχία, εγκλεισμό, αποκλεισμό, καταστολή.
Αυτόν τον αγώνα πρέπει να τον δώσουμε μαζί με τους ίδιους τους πρόσφυγες και μετανάστες, που κατέθεσαν σ’ αυτή την ημερίδα και τη δική τους συγκλονιστική μαρτυρία. Η εμπειρία της αυτοδιαχειριζόμενης κατάληψης της Νοταρά που φιλοξενεί πρόσφυγες, οι οποίοι συμμετέχουν ισότιμα στις συνελεύσεις, ως πολιτικά υποκείμενα -και όχι απλά θύματα της ανθρωπιστικής καταστροφής- δίνει στο εγχείρημα αυτό τον χαρακτήρα "παραδείγματος"
Ήταν μια πολύ σημαντική ημερίδα, πρώτο βήμα μιας ευρύτερης καμπάνιας προβληματισμού και δράσης, όχι μόνο των λειτουργών ψυχικής υγείας, όχι μόνο των αλληλέγγυων, αλλά ολόκληρης της κοινωνίας.
Κατερίνα Μάτσα
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου